Бојан Маричиќ, вчера ја презеде функцијата министер за правда и најави, како што рече, големи реформи во судството, како еден од најважните ресори во преговорите со Европската унија. Истражувачот на Институтот за европска политика (ИЕП), Ива Цоневска, оценува дека најавата на министерот е позитивна, но треба да се внимава на утврдување на моделот за чистење на судството, пишува „Порталб.мк“.
Министерот Маричиќ вчера најави дека во првите сто дена од неговиот мандат, во соработка со нашите европски партнери и сите засегнати страни, ќе се утврди моделот со кој ќе се обезбеди ефикасен и објективен ветинг и деполитизација на судството и обвинителството. Според Цоневска, моделот треба внимателно да се осмисли со цел што е можно помалку да влијае врз редовната работа на судството и обвинителството.
„Позитивно е што новиот министер за правда за време на неговиот мандат ќе се фокусира на ефикасно спроведување на законските одредби во судството, кои во голема мерка се усогласени со европското законодавство. Сите опции и нивното влијание врз процесите за реформа на судството и постигнатите резултати треба внимателно да се анализираат. Имајќи ги предвид регионалните искуства, пристапот кон чистење на судството треба внимателно да се осмисли, со цел што е можно помалку да се влијае на редовната работа на судството и обвинителството, но исто така и да не се закопаат релативно високите достигнувања на ефикасноста во решавањето предмети. Поради овие процеси, потребни се анализи, процени и консултации за да се утврди моделот, кој најверојатно ќе трае повеќе од 100 дена“, појаснува за „Порталб.мк“ Цоневска.
Во врска со предупредувањето за прочистување во судството, бидејќи претходно Европската комисија не поддржуваше „ветинг“, според моделот на Албанија, Цоневска вели дека за успешни реформи треба да се зајакнат капацитетите на постојните институции.
„На 14-тиот состанок на Поткомитетот за правда и внатрешни работи, одржан во ноември 2019 година, ставот на Европската комисија беше дека прво треба да се искористат постојните механизми за контрола на судиите и јавните обвинители, а ветингот да се користи како последно средство ако редовните механизми не покажат резултати. Се согласуваме дека е посоодветно да се анализираат и развиваат механизмите што веќе се воведени во нашиот систем, пред да се пристапи кон моделот за чистење и деполитизација на судството и обвинителството, а потоа да се пристапи кон промени. За успешни реформи потребно е зајакнување на капацитетите на постојните институции“, вели Цоневска.
Судството сепак е еден од главните реформски принципи на премиерот Зоран Заев, имајќи предвид дека и Северна Македонија треба да започне разговори – и дека истите ќе бидат запрени веднаш доколку судството продолжи со старата пракса – нетранспарентност, непрофесионализам, пристрасност, нееднаквост или влијание на претставниците на власта врз нивните одлуки.
За време на последниот мандат, реформите во судството, иако ветувани и се наоѓаа постојано во говорите на претставниците на власта дека ќе има реформи, сепак, освен законите донесени на хартија – ситуацијата на терен беше истата, што беше уште една причина помалку да му се верува на ресорот со најмала доверба кај граѓаните, по скандалот со главната специјална обвинителка.
„Ветингот“ беше едно од решенијата за кои постојано се зборуваше како директна алатка за запирање на практиката на нетранспарентност или неказнивост на судските структури, и покрај скандалозните резултати и одлуки. Сепак, ЕУ не претпочиташе такво решение поради горчливото искуство во Албанија, каде институциите беа блокирани, но тоа не значи дека тие не бараа да се исчисти судството. Барањето на ЕУ беше државните органи да го исчистат судството, но со постојните механизми, што беше почитувано и „ветингот“ според моделот на Албанија беше тргнат од маса.
