За две години преку платформата „Слободен пристап“ до институциите се испратени 162 барања за информации од јавен карактер, од кои речиси половина не се одговорени. Од Агенцијата за заштита на правото за слободен пристап до информациите од јавен карактер велат дека институциите и барателите сè уште ја практикуваат класичната форма на поднесување барања преку е-пошта или лично да ги предадат наместо тоа да го направат преку порталот во електронска форма, пишува Порталб.мк
Од 2021 година, покрај класичната форма преку електронска пошта и физичка достава, во рамките на Агенцијата за заштита на слободен пристап до информации од јавен карактер, пуштен е во употреба портал (платформа) преку кој физичките и правните лица, барањата за информации можат да ги достават во електронска форма до имателите на информациите (институциите) или да поднесуваат претставки, доколку не добијат одговор на нивното барање во законски предвидениот рок.
Сепак, граѓаните ретко го користат овој портал, а од друга страна, и институциите уште помалку им одговараат. Според статистиката, за овие две години, приближно по шест барања месечно се испратени до институциите преку овој портал, а институциите месечно одговарале на 3 до 4 барања. За малиот број одговорени барања, од Агенцијата велат дека тоа е затоа што институциите избегнувале да одговораат преку платформата и одговорите го доставувале во класична форма.
Од двегодишното функционирање на порталот за барателите, неговата употреба од страна на барателите сè уште е на ниско ниво со 162 поднесени барања до соодветните иматели на информации. Според статистиката на порталот, на поднесените барања, имателите на информации одговориле на вкупно 82 барања, 5 барања се во постапка, а 75 барања се неодговорени. Во однос на неодговорените барања, Агенцијата укажува дека имателите на информации можеби постапиле по нив и ги доставиле до барателите директно на нивната и-мејл адреса или на адресата на живеење или пак барателот лично го добил одговорот, велат за Порталб.мк од Агенцијата за заштита на правото за слободен пристап до информации од јавен карактер.
Сепак, тие додаваат дека дури и барателите, во најголем број случаи, не го користат порталот за поднесување барања.
Во однос на тоа дали се промовира платформата со цел да се информираат граѓаните и институциите дека постои овој портал, преку кој лесно може да се поднесе барање за слободен пристап до информации од јавен карактер, од Агенцијата велат дека „активно го промовираат порталот преку обуки за службеници, охрабрувајќи ги да ги достават одговорите на поднесените барања и преку порталот“.
„За барателите, пак, промоцијата се врши преку работилници и едукативни сесии кои (Агенцијата) ги организира во соработка со граѓанските организации каде што го промовира истиот. Агенцијата ја промовира платформата и на настаните организирани за запознавање на граѓаните со правото за слободен пристап до информации од јавен карактер и како да ги бараат истите“, додаваат од Агенцијата.
Порталб.мк отвори профил на оваа платформа и на 5 декември годинава поднесовме две барања за слободен пристап до информации од јавен карактер – едното до општина Чаир во врска со Деталниот урбанистички план, додека другото до Судскиот совет, за статистички податоци во врска со застарените предмети. Но, до објавувањето на овој текст, институциите сè уште немаат одговорено на нашите барања.
Како се користи е-порталот за слободен пристап до информации од јавен карактер?
Како граѓанин или правно лице, на порталот можете да се најавите преку веб-страницата на Агенцијата за слободен пристап до информации од јавен карактер aspi.mk, со кликнување на копчето „Е-портал за за барателите“ или „slobodenpristap.mk“, додека претставниците на институциите имаат посебно копче каде што можат да се најават, односно „Е-портал за имателите“. Тоа значи дека двете страни, и барателите и имателите на информации, ќе бидат достапни на единствена платформа каде што ќе разменуваат барања и одговори за информации во електронска форма.
На порталот има посебни линкови каде што може да се поднесе барање, да се прегледаат барањата и одговорите на барањата од другите, да се види листата на институции иматели на информации, да се поднесе жалба или да се видат најчестите прашања и одговори кои ќе помогнат полесно да се користи платформата.
Доколку сакате да поднесете барање преку порталот, прво мора да отворите сметка преку е-пошта. Откако ќе креирате сметка, треба да кликнете на линкот за поднесување барања, да ја изберете институцијата и да го пополните формуларот. По пополнувањето, го поднесувате барањето и чекате одговор дали вашето барање е во ред и потоа го чекате одговорот.
Го избирате имателот до кој сакате електронски да испратите барање за слободен пристап до информации од јавен карактер, а потоа пишувате краток опис на бараната информација. Вашето барање во електронска форма се испраќа до имателот. Секој одговор добиен од имателот автоматски се објавува на порталот „Бесплатен пристап“ и тој е јавно достапен. Доколку барателот не добие одговор во рокот од 20 дена или не е задоволен од одговорот, може во рок од 15 дена да поднесе жалба до Агенцијата за заштита на правото за слободен пристап до информациите од јавен карактер, пишува во упатството за користење на оваа платформа.
За повеќе информации можете да го погледнете видеото во кое детално се објаснети сите чекори.
Согласно законот, право на пристап до информации од јавен карактер има секое физичко и правно лице од Северна Македонија и странство.
Согласно Законот за слободен пристап до информации од јавен карактер, имателот треба: да ги обезбеди бараните информации (целосно или делумно) со донесување образложено решение; Доколку ја немаат информацијата, во одговорот до барателот да го наведат Имателот кој според содржината на барањето е Имател на информацијата; или со образложено решение да го одбијат барањето“, се вели во појаснувањето на порталот.
Порталот „Слободен пристап“ е поддржан од Алаватели, кој е развиен од mySociety, регистрирана како добротворна организација. Во 2021 година, порталот е дополнително развиен и адаптиран на потребите на Агенцијата за заштита на правото за слободен пристап до информациите од јавен карактер во рамки на ИПА2 проектот „Транспарентност и отчетност на јавната администрација“. Употребата и користењето на овој портал е преземено како дел од заложбата „Унапредување на електронскиот пристап до информации од јавен карактер“ од Националниот акционен план за Отворено владино партнерство 2018-2020 година.
Порталот, е достапен на македонски и англиски, но не и на албански јазик.
Подготовката на текстот е дел од проектот „Транспарентност и отчетност на државните институции во РСМ“ кој го спроведува Фондација Метаморфозис со финансиска поддршка од Фондација Отворено општество-Македонија
