Во светот има повеќе уреди поврзани на Интернет отколку луѓе. Статистиката покажува дека благодарение на технолошкиот развој, над 65% од децата кога ќе пораснат ќе работат на работни места кои денес не постојат и ова ја докажува потребата децата да се подготват во областа на технологијата. Вештачката интелигенција е неизбежна, корисна, но доколку не се почитуваат законите и прописите, таа може да биде и многу опасна. Сегашната регулатива на ниво на ЕУ не предвидува соодветни методи за одржување на рамнотежата помеѓу заштитата на човековите права и одговорноста, пишува Порталб.мк.
Ова меѓу другото беше кажано на панел дискусијата “Етика во дизајн: Градење на инклузивни и неинвазивни технолошки решенија”, на 19-тата меѓународна конференција „е-Општество.мк“, која годинава е посветена на темата „Вештачката интелигенција и човековите права: Потрага по вистинскиот баланс помеѓу иновација и одговорност“.
Во дигиталната ера, етичките димензии на технологијата никогаш не биле посуштински. Брзиот напредок на дигиталните решенија и услуги има моќ или да послужи како движечка сила за позитивни промени или да ги продлабочи постоечките нееднаквости. Со овие зборови Маријана Јанчевска, специјалист за поттикнување отвореност и учество во Фондацијата за интернет и општество – Метаморфозис, го отвори панелот.
„Оваа сесија ја нагласува важноста на етиката во дизајнот, нагласувајќи го создавањето технологија која ја почитува приватноста, промовира недискриминација и вистински ги исполнува различните потреби на граѓаните. Со решавање на овие критични етички грижи, можеме да работиме кон иднина каде што технологијата служи како алатка за зајакнување и вклучување, наместо маргинализирање или мешање во различни сегменти од нашето општество“, рече Јанчевска.
Фестим Халили, директор на Фонд за технолошки иновации и развој истакна дека тие како институција, покрај финансиската поддршка, се трудат да им помогнат на компаниите и со обуки со цел едукација и зајакнување на нивните капацитети. Како успех го спомена создавањето на работната група, во соработка со меѓународни експерти, а во рамките на оваа група, создавањето на првиот дигитален асистент Ада, кој се заснова на вештачка интелигенција.
„Ада комуницира со клиенти, ја изградивме на веб-страницата на Фондот и сите можете да го проверите ова, да комуницирате и да прашате за конкретни инструменти, но не само тоа. Важно е дека Ада никогаш не се заморува, работи 24 часа и не бара плата“, рече Халили.
Тој спомна еден случај кога сопственикот на компаниите Tesla и SpaceX, Илон Маск, изјавил дека вештачката интелигенција може да биде поопасна од нуклеарните бомби.
„На некој начин се согласувам со него, бидејќи според научникот Хок Штател, има машини кои размислуваат во состав на системот, но има машини кои можат да излезат од системот и да размислуваат за системот. Што значи ова? Ако создадените роботи се толку интелигентни што можат да направат нови роботи, и тоа надвор од системот и надвор од командата на човекот, тоа може да доведе до Армагедон, а пак во светот има лоши луѓе кои замислете преку вештачката интелигенција да ја користат моќта, да ги контролираат сите податоци, информациите на мрежата или на серверите. Ова може да биде многу опасна ситуација, затоа се трудиме да ги следиме мерките на Европската комисија“, рече Халили.
Зорица Велковска, ко-основач на Центарот за социјални иновации Блинк 42-21, зборуваше за градењето на апликации кои помагаат да се унапреди комуникацијата, да се зголеми транспарентноста, но и да се заштитат правата на работниците, па дури и да се спречи корупцијата.
„Блинк моментално работи на еден сложен проект, тренираме модел на вештачка интелигенција кој ќе препознава елементи на корупција во јавните набавки. Тоа ќе биде алатка за превенција која ќе им помогне на сите јавни институции кои вршат јавни набавки благодарение на овој софтвер да можат да ги подобрат документите за јавни набавки, а потоа да ги објават подобрените документи или јавните набавки на националниот портал, каде што конкуренцијата е ограничена“, рече Велковска.
Таа порача граѓанските организации и институции да работат заедно за да ги подготват граѓаните безбедно да ја користат технологијата.
„Мораме да создадеме партнерства не само во граѓанското општество, туку меѓу бизнисите, владите, земјите кои веќе ја користат технологијата, која можеме да ја прилагодиме наместо да инвестираме и трошиме години и да развиваме нови, бидејќи сме многу мал пазар, ние сме 2 милиони луѓе, и навистина треба паметно да размислуваме за да имаме подобро општество“, додаде Велковска.
Крис Шришак, виш соработник на Ирскиот совет за граѓански слободи од Германија зборуваше за идната регулатива на ЕУ за вештачката интелигенција која, според него, не предвидува соодветни методи за справување со ризиците.
„Темата на конференцијата е балансот и одговорноста, повеќето од нас кога размислуваме за баланс, на ум ни доаѓа вагата – мериме прашања. Европската комисија вели баланс меѓу основните права и иновациите, јас разбирам што е баланс (покажува слика на човек кој оди по жица), ако се лизнете макар и малку може да умрете. И така треба да размислуваме и за вештачката интелигенција. Ние ја разбираме регулативата на ЕУ вака (покажува слика од преврзана рака), некој што одржувал баланс, паднал од покрив, е повреден и сега е во опасност, а ние само му правиме преврска. Тоа го правиме со човековите права, им ставаме завои бидејќи немаме друг метод на лекување“, рече Шришак.
Според него, поентата не е да се регулира целосно вештачката интелигенција, туку оние алатки кои се од висок ризик. Тој порача да се направи проценка на влијанијата на системите кои можат да ги прекршат правата.
„Влијанието на системите за вештачка интелигенција врз човековите права треба да се земе предвид при заштитата на слободата на здружување, слободата на изразување и многу човекови права кои се прекршени од вештачката интелигенција. Ако имате систем кој ги прекршува правата, по секоја веројатност треба да се направи вистинска проценка на влијанието. Веќе ви реков, ова е регулација која е само делумна, се однесува само на јавните институции, а не доволно на приватните компании. Треба да има транспарентност во системите за вештачка интелигенција, кога разговарате со чет бот треба да знаете дека зборувате со чет бот, а не со човек“, додаде Шришак.
За важноста на едукацијата и образованието на децата во однос на дигитализацијата зборуваше Тамара Димитрова, истражувач и основач на Едукативниот центар „Скампер“.
„Зошто е важно децата да се учат за технологија уште од тригодишна возраст? Бидејќи живееме во дигитален свет, вештините за решавање проблеми се потребни секој ден, ние ги подготвуваме за иднината, бидејќи не е важно дали сте доктор, работите во архитектура или која било друга област, мора да ја знаете и разбирате технологијата бидејќи ни помага во секојдневниот живот и нè прави попродуктивни и ни помага да ги извршуваме нашите секојдневни задачи. Ова е целта да ги научиме децата да не бидат пасивни, туку активни креатори. Не е потребно да создаваат нови технологии, туку да знаат да ја користат и интегрираат постоечката технологија“, рече Димитрова.
Таа рече дека според една статистика, 65% од децата ќе работат на работни места кои сè уште не постојат.
„Мојата поента е дека дефинитивно треба да инвестираме кај малите деца за да можат да ја разберат технологијата. Не е неопходно да креираат, дизајнираат или работат со технологија, но тие мора да бидат свесни и да знаат како да ја користат. Да знаат што е тоа за да можат да го пренесат знаењето и како да го користат тоа знаење во секојдневниот живот. Не сакаме да ги решаваме проблемите со антибиотици, туку треба да му дадеме имунитет на системот, односно да им дадеме на децата вештини кои ќе им овозможат да бидат подобри и поодговорни и да го подготвиме општеството за користење на овие технологии“, додаде Димитрова.
Потсетуваме дека 19-тото издание на меѓународната конференција „е-Општество.мк“ од Фондацијата Метаморфозис започна синоќа со „Сајбер Шејк“ дебатата за млади „Зошто да учам кога има вештачка интелигенција?“
Говорниците, на панел дебатата со тема „Зошто да учам кога има вештачка интелигенција?“ истакнаа дека студентите може да ја користат вештачката Интелигенција (ВИ) како додатна алатка за нивните студии, но не треба целосно да зависат од таквите програми, бидејќи пред сè, тие треба да го научат тоа што ВИ го нуди како готова содржина за нив.
На денешното отворање, Мила Јосифовска Даниловска, програмски менаџер во Фондацијата Метаморфозис истакна дека вештачката интелигенција создава можности за иновации во различни области, но овој брз напредок на технологијата предизвикува загриженост за тоа како да се заштитат основните човекови права. Постигнувањето баланс помеѓу иновациите и одговорноста е од суштинско значење за да се обезбеди дигитален пејзаж кој вклучува решавање на прашања како што се приватноста, пристрасноста, дискриминацијата и етичката употреба на вештачката интелигенција за заштита на човековите права.
