Иако Здружението на Украинците во Македонија постои веќе повеќе од деценија, јавноста за „Лесја Украинка“ дозна преку настаните поврзани со војната во Украина, која Русија ја започна минатата година. Откако во февруари 2022 година се оддржа протест во Скопје за поддршка на Украина, Здружението почна да организира хуманитарни акции и настани за да ја информира јавноста за воениот терор и страдањата на невините жители, вклучувајќи и деца, што се случуваат во Украина.
Сепак, ова здружение се соочува и со други предизвици и битки против лажните информации и штетните странски влијанија кои влијаат на јавното мислење преку различни методи. За тоа како оваа појава се одразува на работата на „Лесја Украинка“, како и на украинската заедница во земјава воопшто, а и за тоа што е потребно да се преземе, Мета.мк разговараше со потпретседателката на Здружението, Тамила Велковска.
Руската пропаганда може да се докаже со користење на современи технологии
„Факт е дека во земјава е добро развиена мрежата на руската пропаганда, вклучувајќи претставници на официјални руски институции, дијаспората и платени политички партии. Исто така, факт е дека тие делуваат на овие терени поодамна, така што за неколку децении е создадена и функционира мрежа која покрај другото е и добро платена“, рече Велковска.
Таа истакнува дека руската пропаганда и агресијата на Русија може да се докажат преку користење на современи технологии и докази, вклучувајќи видеа и извештаи од независни новинари. Влијанието и злосторствата на Русија, вели Велковска, постојат не само во случајот на Украина, туку и во претходни случаи на окупација на туѓи територии (Грузија, Чеченија, Финска, Полска, балтичките земји).
„Тоа е повеќе од очигледно и лесно може да се докаже. Тука не мислам само на Украина, туку и претходни „ангажмани“ на Москва насочени на окупација на туѓи територии. Денес, кога секој во рака има телефон и постојат безброј видео докази и материјали, не мислевме дека некому треба да му се докажува дека Русија е агресор и нејзините војници убиваат мирно население во Украина и рамнат со земја населени места“, посочи Велковска.
Украинците не бараат азил во Северна Македонија
Кога станува збор за статусот на Украинците во Македонија, Велковска истакнува дека е важно да се разјаснат поимите за да се избегнат недоразбирањата.
„Украинците коишто се дојдени во Македонија поради војната немаат статус на ‘бегалци’, којшто носи и посебни права, како што, пред сè, се правото на вработување и здравствена помош. Овде тие добиваат дозвола за престој од хуманитарни причини за една година со право на нејзиното продолжување, која дозволува само престој, симболична помош од Црвен Крст и ништо друго. Иако за полесно изразување, ги нарекуваат „бегалци“, од правно гледиште во Република Северна Македонија тие немаат таков статус“, рече Велковска.
Таа објасни дека овие луѓе не бараат азил, туку се заинтересирани да се вратат дома или продолжуваат во земји со поголема социјална заштита. Велковска додаде дека мал број Украинци остануваат во Македонија, а тоа се претежно оние што работат онлајн или имаат роднини тука. Таа е уверена дека Северна Македонија направила сè што можело за овие луѓе.
Животот во Украина под руско окупаторство
Велковска и останатите членови на „Лесја Украинка” користат интернет за комуникација со Украинците кои останале на окупираната територија од Русија, со цел да бидат вистински информирани за состојбата. Таа раскажува дека преку овие разговори дознаваат дека окупаторите наложиле свои правила и мерки врз окупираните територии, вклучувајќи принудно издавање на руски лични документи. А, Украинците кои не сакаат да примат руско државјанство, се третираат како странци и можат да бидат присилно депортирани.
„Во секое населено место има така наречени „соби за тортура“ каде се држат активисти и тие кои активно се противат на окупацијата. Овие сведоштва, како што спомнав, не се од телевизиски вести или телеграм-канали, туку лично добиени од луѓе коишто останале во окупација и со кои имаме врска преку интернет. Има бројни случаеви на киднапирање на активисти и припадници на украинска администрација, градоначалници, административци итн. и членови на нивните семејства. Во школите задолжителна е настава на руски јазик и децата се изложени на ‘перење на мозоци’. Родителите кои не сакаат да ги пуштат децата на настава во такви околности се под закана дека децата ќе им бидат одземени“, рече Велковска, додавајќи дека покрај наметнатите раздори на семејствата, луѓето без руски документи се лишени од извор за егзистенција, бидејќи не можат да примат украинска пензија или да се вработат.
Според нејзините сознанија во моментов, руските власти го повикуваат населението да се евакуира, но не е познато каде ќе заврши таа евакуација.
Една од најболните теми за украинското општество, како што кажа Велковска, е депортацијата на деца. Таа посочи на официјалните статистики на украинскиот Обдусман, во кои се вели дека само во окупираниот Крим и на руската територија која граничи со Украина, во текот на воената инвазија до април 2023 година, се преместени 11.337 деца.
Велковска исто така укажа дека децата се депортираат под изговор за лекување, рекреација, социјална и психолошка рехабилитација, и учество во културни и образовни активности.
„Тие намерно се сместуваат во помали групи што го отежнува нивното пронаоѓање и враќање во татковината. Продолжува незаконско посвојување или предавање под старателство на украински деца-сираци, коишто претходно присилно биле изнесени од украинската територија во Русија. Децата се подложени на антиукраинска пропаганда, најголемо внимание им се посветува на изучување на руски јазик и историја, од гледиште кое им одговара на руските агресори“, рече Велковска.
Македонските медиуми и проруската пропаганда: Искривена перцепција
Велковска смета македонските медиуми во голема мера пренесуваат вистинити информации за војната во Украина, меѓутоа, забележува пораст на платени статии со проруска насока. Таа оценува дека медиумите и уредниците се одговорни за тоа, но и дека проблемот се јавува и во интернет изданијата кои дозволуваат проруска пропаганда и коментари, што според неа, отвора широк простор за делување на ботови и формира погрешна перцепција и искривено јавно мислење.
„Пред извесно време, ние како здружение пративме повик кон сите медиуми во земјата да се затвораат коментарите под материјали кои се однесуваат на војна во Украина. Тоа нема врска со слобода на говорот, туку обратно, на таков начин илјадници проруски ботови би изгубиле големо поле на свое штетно делување врз македонска јавност и би ѝ дозволиле да формира вистинито мислење за војната“, истакна Велковска.
Според неа, проруските елементи вешто злоупотребуваат „болни точки” на македонските граѓани – етнички прашања, односи со соседите, историски настани и нејасна европска иднина.
Велковска истакна дека идејата за Русија како „братска земја“ се врежува во потсвеста на луѓето и смета дека токму заради тоа можеби треба да се потсетиме на историјата која покажува колку пати Русија ги нападнала соседите, со изговор за ‘заштита на руското население”.
„А, воедно и да потсетам дека во 1939 година основно образложение за нападот на Германија врз Полска на Адолф Хитлер беше „заштита на Германците во Полска“. Ве потсетува на нешто, нели?“, запраша Велковска и додаде дека руската пропаганда е замачкана со пари, врз кои е пролеана украинска крв.
“Руско братство” има влијание и поради финансиите, кои не би сакала да споменувам од каде доаѓаат, и затоа се формира погрешно јавно мислење кое одговара на Москва. Земјата е мала и знаеме каде завршуваат тие пари, замачкани со крв на Украинците“, истакна Велковска.
Руската пропаганда во Македонија и Украина – потреба за државна стратегија
Според неа, Македонија, исто како и Украина, се соочува со предизвици поради руската пропаганда, која штети и на Здружението „Лесја Украинска“ и на Република Северна Македонија. Но, смета дека справувањето со влијанијата треба да биде на државно ниво, со специфични стратегии и ресурси, бидејќи младите умови се особено изложени на хибридната војна и пропагандата.
„Потребна е стратегија, средства и волја пред сè. Бидејќи овој проблем во земјата е потценет, а ние, Украинците, највеќе искусивме што значи да го потценуваш непријателот“, рече Велковска и порача дека треба да се внимава на последиците од “рускиот мир”, пораки кои се пренесуваат преку руските културни центри и изучувањето на руски јазик, кои промовираат руска музика и култура, особено меѓу младината.
Колумните и изјавите на рускиот амбасадор во земјава не се изненадувачки според Велковска, бидејќи тој го претставува интересот на својата земја. Но, таа кажа дека верува во правдата, истакнувајќи дека не може да се негира нападот врз Украина во век на отворени информации и докази.
„Секој кој служи на злосторничка власт и самиот станува злосторник, кој, верувам, ќе добие заслужена казна, како и секој кој помага и повикува на убивање на Украинци, и ја оправдува воената агресија врз украинскиот народ“, порача таа.
Велковска истакнува дека рускиот амбасадор на настани како Денот на победата користел воен повик “Непријателот ќе биде поразен. Победата ќе биде наша!”, што е кривично дело и според македонските закони.
Таа додава дека здруженијата на македонско-руско пријателство, руските образовни и културни центри функционираат и продолжуваат да ја промовираат културата на земјата-агресор преку настава на руски јазик, концерти, натпревари и инвестирање во македонски политички партии. Велковска го нарекува ова “перење на македонските млади мозоци” со руска пропаганда и истакнува дека руската пропагандна машина не жали средства за привлекување на нови поддржувачи.
Волјата за дејствување на „Лесја Украинка“ продолжува
Велковска истакна дека Здружението „Лесја Украинка“ ќе продолжи да ја врши својата должност без оглед на провокациите и притисоците и ќе продолжи со организирање на манифестации, со појавување во медиумите и други начини, за да ја заштити својата татковина.
Иако искажуваат голема благодарност за досегашната помош за Украина во разни форми, Велковска како една од претставниците на здружението, од Македонија вели дека би сакале да видат посилна акција против проруската пропаганда, што би требало да биде во интерес и на македонските државни интереси.
***
Овој напис е изработен во рамките на проектот Промовирање на пристап до веродостојни вести за борба против дезинформации, имплементиран од Фондацијата Метаморфозис. Написот, кој е првично објавен во Вистиномер, e овозможен со поддршка на американската непрофитна фондација NED (National Endowment for Democracy). Содржината на написот е одговорност на авторот и не секогаш ги одразува ставовите на Метаморфозис, НЕД или нивните партнери.
