Порталб.мк спроведе aнкета за вознемирувањата на работното место во јавниот сектор во Република Северна Македонија. Од 45 лица кои одговориле на анкетата, 24 изјавиле дека доживеале вербално, физичко и родово базирано вознемирување на работното место. Но, тие не ги пријавуваат овие случаи поради разни лични, политички и други стравувања. Обвинителството и МВР немаат статистика за бројот на случаи на вознемирување на работното место. Сојузот на синдикатите на Република Северна Македонија нагласува дека праксата покажала дека законските решенија не обезбедуваат задоволителна правна рамка за ефикасна заштита од вознемирувањето на работното место.
Голем број случаи на вознемирување, мал број пријави
„Барање за извршување на работа за која не сум платен“, „дискриминација и мобинг“, „навреда врз етничка основа“. Ова се само дел од вознемирувањата што граѓаните ги набројаа за редакцијата на Порталб.мк во тек на месец јули 2024 година преку анонимната aнкета која беше јавна, а се донесуваше на вознемирувањата на работното место во јавниот сектор во Република Северна Македонија.
На анкетата одговорија 45 граѓани кои работат во различни државни институции во РСМ. Дваесет и четири од нив изјавиле дека доживеале вознемирување на работното место, а од нив 13 се мажи, а 11 се жени. Други двајца кои не доживеале лично вознемирување, изјавиле дека биле сведоци кога еден нивни колега бил вознемируван.
Дваесет граѓани изјавиле дека доживеале вербално вознемирување (навредливи изјави, емоционална злоупотреба, заплашување, нарушување на достоинството, интегритетот, угледот и честа; врз основа на на полот, верата, етничката припадност, идеологијата, партијата…).
Три граѓани изјавиле дека доживеале вознемирување врз основа на нивниот пол (несакани сексуални вербални коментари и предлози, разни несакани покани, наметнат говор на телото: зјапање, стоење премногу блиску, демонстрација на различни сексуални гестови, емоционално вознемирување, сексистички забелешки и шеги, навредливи и дискриминаторски, ширење сексуални гласини за некоја личност, несакано/наметнато допирање на телото, сексуални активности итн.).
Еден граѓанин изјавил дека доживеал физичко малтретирање (тепање, туркање, малтретирање).
Од вкупно 24 случаи, само 3 граѓани ги пријавиле случаите на ваков вид на вознемирувања.
Останатите 21 не ги пријавиле поради разни причини: 14 поради лични причини (поради принуден одмор од работа, деградирање на работна позиција/непочитување, преместување од единицата/секторот, малтретирање); 8 поради политички причини (финансиски ризици (отказ, деградирање, преместување на друго работно место) страв од нарушување на угледот); 3 поради други причини.
Дваесет и еден граѓанин се изјасниле дека при вработување не биле информирани за своите права, етичкиот и професионалниот кодекс, а 24 дека биле информирани.
Законските решенија не обезбедуваат задоволителна правна рамка за ефикасна заштита од вознемирување на работното место
Во Република Северна Македонија од вознемирувањата на работното место вработените се заштитени со разни закони и правилници, како што се Законот за работни односи или Законот за заштита од вознемирување на работното место.
Од Сојузот на синдикати на Република Северна Македонија (ССМ) за Порталб.мк нагласуваат дека вознемирувањата на работното место се негативна појава која има сериозни последици врз физичкото и менталното здравје на работниците, ја намалува продуктивноста и квалитетот на работата и негативно влијае на семејните и општествените односи.
Од таму потенцираат дека според евиденцијата на правната служба за бесплатна правна помош организирана во ССМ, пријавите за вознемирување на работното место сериозно се истакнати во фирми и институции каде работниците немаат синдикат.
За разлика од нив, членовите на ССМ имаат сознанија за негативните аспекти на вознемирувањето и начинот и постапката за заштита од оваа негативна појава, па затоа бројот на пријави на нашите членови по овој основ не е голем“, велат од ССМ.
Од ССМ нагласуваат дека праксата покажала дека законските решенија не обезбедиле задоволителна законска рамка за ефикасна заштита од вознемирувањето на работното место.
„Од овие причини пред две години беше побарано да се анализира потребата за изработка на нов закон, ССМ има свој претставник во работната група, но од непознати причини речиси една година работната група не е повикана да го даде своето мислење и да продолжи со работа“, нагласуваат од ССМ.
Сојузот на синдикати дури покрена и една иницијатива за ратификување на Конвенцијата за елиминација на насилството и вознемирувањето при работа С 190 и таа беше ратификувана во 2023 година.
„Нашата цел беше во новиот закон да ги имплементираме одредбите од конвенцијата за заштита на работниците од секаков облик на насилство и вознемирување на работното место, но не на наша вина и без објаснувања и информации, постапката за усвојување на законот не се продолжи“, изјавија од ССМ.
Тие, меѓу другото, рекоа и дека, за разлика од европските судови, во нашите судови нема многу позитивни пресуди поврзани со оваа проблематика, ниту пак одлуки за обештетување на жртвите на мобинг.
Само позитивната судска пракса може да ги охрабри работниците да одат на суд за да го заштитат нивниот интегритет на работното место“, велат од ССМ, и додаваат дека превентивните мерки и обуките се од голема важност.
Обвинителството и Министерството за внатрешни работи без податоци
Основното јавно обвинителство и Министерството за внатрешни работи немаат податоци за бројот на случаи на вознемирување на работното место.
Од овие две институции ни рекоа дека немаат статистика според местото, односно не ги класифицираат кривичните дела според местото каде што се случиле, туку според видот на делото.
Министерствата се правдаат
За овој проблем се обративме до Министерството за јавна администрација и Министерството за економија и труд. Овие две институции накратко изјавија дека како проблем тој не е евидентиран кај овие две институции.
„Како министерство најостро ја осудуваме секоја форма на насилство на работното место. Досега во нашата институција не се пријавени инциденти поврзани со насилство на работното место. Сакаме да нагласиме дека вработените се целосно заштитени според законите и прописите кои ги гарантираат нивните права и безбедност на работното место. Ги охрабруваме сите вработени веднаш да пријават какво било вознемирување“, велат од Министерството за јавна администрација.
А од Министерството за економија и труд нагласија дека тие имаат донесено етички кодекс за вработените во министерството и сите вработени се придржуваат до него.
„Исто така, не сме примиле ниту една пријава за вознемирување на работното место во министерството, односно не е пријавен случај на физичко вознемирување, вербално или сексуално вознемирување“, велат од Министерството за економија и труд.
Инаку, во јуни 2024 година Порталб.мк спроведе едно истражување во врска со сексуалното вознемирување на Универзитетот во Тетово, Универзитетот Мајка Тереза и Универзитетот на Југоисточна Европа во Северна Македонија. Дваесет и четири студенти изјавиле дека доживеале сексуално вознемирување. Студентите не ги пријавуваат случаите бидејќи се плашат и не веруваат дека нивниот случај ќе има позитивен епилог. Од универзитетите пак велат дека не примиле пријави за вакви случаи. Пријави нема ниту во МВР. Од граѓанското општество велат дека овој проблем останува една „јавна тајна“ и дека од студентите се бараат сексуални услуги за оценки.
Автор: Фисник Џелили
Линк до оригиналниот текст на Порталб.мк
