Уставниот суд информираше дека се формирани 13 нови предмети по поднесени иницијативи во кој се оспорени законските измени на Законот за облигациони односи и иницијативи за измените на Законот за извршување од 20 јули 2023 година. Во дел од иницијативите се оспорени и двата закона.
Според списокот со предметите кој го објави Уставниот суд меѓу подносители се адвокати, граѓани, Адвокатската комора, Комората на извршители и државни јавни претпријатија.
Адвокатот Владо Костовски го оспорува член 4 од Законот за изменување и дополнување на Законот за облигационите односи со образложение дека исклучокот за ретроактивна важност нема поповолно дејство за сите граѓани, туку само за должниците како привилигирана категорија.
Според Адвокатот Вангел Баракоски спорни се член 2 и член 4 од истиот закон со образложение дека со примената на овие одредби има реална опасност да настанат огромни материјални и нематеријални штети кај одредени поединци или групи на граѓани кои дополнително можат да допринесат и за правна несигурност, а особено во извршните постапки. Тој исто така навел дека ретроактивното дејство е поволно само за граѓаните кои должат, а е на штета на доверителите.
И адвокатот Никола Источки смета дека Член 4 е оспорен затоа што со ваква одредба странките во извршната постапка се ставаат во нееднаква положба на начин што должниците се во привилигирана положба наспроти доверителите на кои паѓа сиот товар од трошоците при запирањето на постапките за извршување.
Граѓанинот Петар Баришиќ го оспорил член 1 од овој закон, како и член 1 од измените на законот за извбшување оспорените одредби задираат во стекнување на сопственоста и во досудената и стекнатата сопственост во извршната постапка.
Адвокатската комора исто така бара оспорување на измените на двата закона и наведува дека принципите на современата демократија и хиерархијата на правните акти во системот на државното уредување не е запазен со донесување на Законот за изменување и дополнување на Законот за облигационите односи во целина. Според Комората, со оспорениот закон се нарушуваат темелните вредности кои ги штити Уставот, како резултат на ставање во нееднаква и нерамноправна положба едни лица, на сметка на други кои се привилигирани иако не ги почитувале своите законски обврски.
На списокот е наведена и Комората на извршители, која смета дека оспорените одредби се спротивни на темелните вредности на Уставот, бидејќи се промовира дискриминација како резулатат што една категорија граѓани (должници) ги става во повластена положба наспроти доверителите.
Како подносители во два предмети се јавуваат ЕВН Македонија, ЕВН ХОМЕ и Електродистрибуција. Во објаснувањето на нивната иницијатива наведено е дека смислата и значењето на казнената камата која се пресметува за парични обврски како санкција за неуредните должници, своевиден материјален надоместок за имотна штета која ја трпи доверителот подари доцнењето на должникот.
Во друга иницијатива истите јавни претпријатија тврдат дека казнената камата ја губи својата смисла и ќе предизвика негативни финансиски ефекти на економијата во целина.
Граѓанинот Ѓорѓи Андов, во иницијативата против законските измени наведува дека оспорените членови им овозможуваат на должниците, кои иако не ги извршувале своите обврски, да бидат наградени, а државата им ги простува долговите, ама не на товар на Буџетот, туку на товар на доверителите.
Во една од иницијативите како подносители на иницијтива се ЕВН Македонија, ЕВН ХОМЕ, Електродистрибуција, заедно со комуникациските компании А1 Македонија и Македонски телеком, како и Стопанската комора на Северна Македонија.
Според нив, како што е наведено во судското соопштене, спорно е што износот на достасаната, а неисплатена казнена камата ќе престане да тече кога ќе го достигне износот на главниот долг бидејќи со така поставени одредби казнената камата ја губи својата основна функција и ќе предизвика негативни финансиски ефекти за економијата во целина. Тие сметаат дека казнената камата претставува своевиден материјален надоместок за имотната штета која ја трпи доверителот поради доцнење и неуредност на должникот и тврдат дека со овие законски измени во дискриминирана положба се ставени должниците кои навреме и уредно ги плаќале своите долгови.
Истите подносители поднеле и втора иницијатова, во која наведуваат дека оспорените одредби ќе ги охрабрат несовесните должници да не ги подмируваат навремено своите долгови, односно намерно да запаѓаат во задоцнување, знаејќи дека казнената камата е ограничена.
Адвокат Синиша Станковиќ во својата иницијатива наведува дека граѓанинот кој има својство на доверител е помалку еднаков во однос на граѓанинот кој има својство на должник. Според него Законодавецот казнува една група на граѓани, а наградува друга група граѓани, во случајот должниците.
Македонската банкарска асоцијација во својата иницијатива наведува примери од праксата на Европскиот суд за човекови права, кога органите го повредиле принципот на правна сигурност во ситуација кога во нивниот правен поредок опстојувала норма слична како оспорената.
Со оспорената норма законодавецот ефективно на судската пресуда ѝ го одзема правното дејство и можноста на доверителот да го заштити побарувањето, односно правото на сопственост. Според подносителот ефектите од оспорената одредба не се само повреда на владеењето на правото и правната заштита на сопственоста, туку и повреда на поделбата на власта на законодавна, извршна и судска, наведено е во нивната иницијатива.
Уставениот суд информира дека сите овие предмети се предадени на работа кај тимови од советници и судии и се во почетна фаза од работењето, односно во претходна постапка. А судот допрва ќе ги испитува наводите во иницијативите и барањата и ќе оформи реферати кои ќе содржат предлози за гласање на седница.
