Vendimi i Komisionit Rregullator të Energjisë për të rritur çmimin e energjisë elektrike për 7,4% shkaktoi një ortek reagimesh në publik. Reaguan pothuajse të gjithë aktorët socialë, nga përfaqësuesit e partive politike, përmes shoqatave dhe sindikatave e deri te përdorues anonimë të rrjeteve sociale. Të gjithë me pikëpamjet dhe matematikën e tyre. Por duket se argumenti më i zëshëm është se çmimi i energjisë elektrike në vend është ndër më të lartat në Evropë nëse konsiderohet si përqindje e pagës mesatare.
Këtë argument për Meta.mk e komentuan disa ekspertë për energjetikë dhe ekonomi. Për ata të cilët merren me energjetikë nuk ka dyshim për punëtorët e energjisë se këto dy shifra nuk mund të krahasohen. Ata me sa duket e vënë në dyshim stabilitetin e sistemit të energjisë elektrike, përkatësisht funksionimin pa pengesa të kompanive energjetike me rritjen e çmimit të energjisë elektrike.
Sipas tyre, energjia elektrike nuk është pasuria jonë natyrore që ne kemi me bollëk, por është një produkt tregu që gjndet në bursë, blihet dhe shitet në tregun e hapur, ndërsa çmimi përfundimtar varet nga shumë tregues.
Ekonomistët, nga ana tjetër, thonë se çmimet e të gjitha produkteve, jo vetëm energjia elektrike, duhet të krahasohen gjithnjë me të ardhurat e qytetarëve. Duhet pasur kujdes të veçantë, thonë ata, me rritjen e çmimeve gjatë krizës shëndetësore të koronavirusit dhe ndikimin e tij në punësim dhe tregun e punës.
Ish kryetari i Komisionit rregullator për energjrtikë, Sllave Ivanovski, për Meta.mk tha se sistemi energjetik duhet të funksionojë dhe furnizojë klientët pa pengesa, ndërsa shteti duhet të kujdeset për elementin socvial dhe fuqinë blerëse.
“Çdo lidhje midis çmimit të energjisë elektrike dhe pagës mesatare është nebulzë”, thotë Ivanovski, duke shtuar se nuk mund të bëhet asnjë lidhje midis pagës mesatare dhe çmimit përfundimtar të përfshirë në llogaritë e qytetarëve.
Sipas Ivanovskit, duhet të theksohet efikasiteti energjetik, nevojat e kompanive energjetike që janë përgjegjëse për mirëmbajtjen e sistemit të energjisë, për prodhimin normal, shpërndarjen dhe transmetimin e energjisë.
“Ata duhet të funksionojnë dhe furnizojnë rregullisht konsumatorët me energji. Ndërsa, kjo nuk është e mundur nëse ata janë nën presion për të mbajtur një çmim të ulët dhe të bëjnë krahasime me fuqinë e pagesave të qytetarëve”, thotë ish kryetari i KRRE.
“Për elementin shoqëror të çmimit të energjisë elektrike duhet të kujdeset shteti, me masa dhe subvencione të ndryshme. Ky është shqetësimi i saj, jo i Komisionit rregullator dhe kompanive të energjisë (ESM, EVN dhe MEPSO)”, shtoi ai.
Ivanovski, i ngjashëm me njoftimin e sotëm të Operatorit të sistemit të transmisionit të Republikës së Maqedonisë së Veriut SHA MEPSO theksoi se për disa njerëz nuk është problem të “paguajnë fatura të larta për një telefon celular, nbdërsa fatura e energjisë elektrike është gjithmonë problem”.
“Telefoni nuk është faktor vendimtar për jetën, energjia elektrike është”, thotë Sllave Ivanovski, ekspert i energjetikës dhe ish kryetar i KRRE.
Analisti ekonomik, nga ana tjetër, ka qëndrim të kundërt. Ai thotë se çmimet e të gjitha produkteve, dhe jo vetëm energjia elektrike, duhet gjithnjë të krahasohen me të ardhurat e qytetarëve.
“Gjithmonë duhet të merret në konsideratë fuqia blerëse e njerëzve”, tha Jovanoviç, duke shtuar se “çmimet evropiane nuk mund të kërkohen në një vend me pagat më të ulëta në Evropë dhe papunësinë varfërinë më të lartë.”
Sipas tij, vendimet ekonomike nuk duhet të shihen vetëm përmes prizmit të profitit të korporatave. Sidomos jo në kontekstin e krizës më të madhe në kohët e fundit, kur mijëra njerëz mbeten pa punë dhe paga dhe zhyten në varfëri.
“Edhe nëse çmimi i energjisë elektrike duhet të rritet, le të bëhet kur të përfundojë kriza, le të presë deri vitin tjetër”, tha ai.
Nga ana tjetër, për bashkëpunëtorin shkencor për energjinë dhe mjedisin e ASHAM, Aleksandar Dedinec, krahasimi i pagave me çmimin e energjisë elektrike është i çuditshëm.
Ai beson se krahasimi i pagave dhe çmimeve të energjisë elektrike me vendet e tjera është i pabazuar sepse ato vende kanë prodhimtari të veten të madhe të energjisë elektrike, paga të larta dhe fuqi më të madhe blerëse.
“Është e palogjikshme që ekspertë ekonomikë të analizojnë lidhjet midis pagave dhe çmimit të energjisë elektrike. Ky është vetëm një aspekt. “Shumë tregues duhet të merren parasysh, disa vjet më parë, për të parë lëvizjen e pagës mesatare, sepse edhe ajo rritet”, thekson Dedinec.
Sipas tij, pa nevojë po bëhet politikë me vendimet që i merr KRRE, sipas një metodologjie të përcaktuar, e cila nuk ndryshon kur çmimi i energjisë elektrike ulet dhe rritet, përkatësisht bazohet në të ardhurat e raportuara, kostot dhe investimet e kompanive energjetike.
Ai shton se tani kompanitë kanë të ardhura më të ulëta për shkak të situatës me krizën e koronës dhe po kërkojnë korrigjim sepse sistemi i energjisë duhet të funksionojë pa probleme dhe të jetë i qëndrueshëm.
“Momenti është i vështirë, por është shteti ai që duhet të mendojë për elementin social për grupet e cenueshme të qytetarëve. Nuk duhet të vimë në situatë që të duhet të importojmë më shumë energji elektrike, e cila është e shtrenjtë dhe mund të blihet vetëm në valutë të huaj, e cila do të sjellë efekte të padëshiruara ekonomike”, paralajmëron Dedinec.
MEPSO dhe ESM gjithashtu dolën sot me shpjegimet e tyre për arsyet e rritjes së çmimit të energjisë elektrike. MEPSO thekson se tarifa e tyre është ulur për 6 vjet me radhë, gjë që ka vënë në dyshim likuiditetin e kompanisë dhe funksionimin e saj.
Krahasimet midis pagës dhe çmimit të energjisë elektSHrke thuhet se janë “të gabuara dhe çojnë në përfundime të gabuara që nuk kanë logjikë ekonomike, por lënë përshtypjen se kritika është jokonstruktive.”
AD EEM, nga ana tjetër, njofton se menjëherë pas formimit të qeverisë, ata do të propozojnë krijimin e një fondi të solidaritetit të energjisë për të mbështetur grupet e cenueshme shoqërore të qytetarëve.
Në një intervistë për TV 24, Drejtori i përgjithshëm Vasko Kovaçevski tha se ata janë duke menduzar për formimin e një pakete sociale energjetike, përkatësisht sasi të energjisë elektrike që do t’iu dhurohet kategorive të cenueshme të qytetarëve.
