Случаите на насилство, особено оние на физичко насилство меѓу учениците од основните и средношколските училишта во Тетово се вознемирувачки проблем. Ова го потврдуваат и податоците од полицијата. Родителите се загрижени за овој проблем, а дел од институциите молчат. Во Тетово е формиран Општински совет за спречување на деликвенција кај децата, кој работи во оваа насока, но еден од главните проблеми останува недостигот на стручен кадар во училиштата. Тоа е затоа што локалната и централната власт со години не можат да најдат заеднички јазик за решавање на овој проблем. Порталб.мк објавува една сеопфатна анализа за овој проблем.
Го вивнаа во воздух својот соученик, тој заврши со тешки телесни повреди
Неодамнешниот вознемирувачки случај на насилство меѓу учениците во основното училиште „Истикбал“ во Тетово, при што група на врсници физички го нападнаа својот соученик , вивнувајќи го во воздух, а кој по падот претрпел тешки повреди, го вклучи алармот кај жителите од овој град.
Родителот на ученикот случајот го објави во медиумите, и од институциите побара одговорност за повредите на својот син.
Во врска со овој случај, СВР од Тетово поднесе кривична пријава против три малолетни лица поради постоење на сомнение за сторено кривично дело „тешка телесна повреда“.
„СВР Тетово поднесе кривична пријава против три малолетни тетовци, поради постоење на сомнение за сторено кривично дело „тешка телесна повреда“. На 04.01.2024 година, во едно основно училиште во Тетово, обвинетите фрлиле во воздух едно друго малолетно лице, кое при падот се здобило со тешки телесни повреди“, информираат од Министерството за внатрешни работи.
Ваквите случаи го вклучија алармот кај родителите
Меѓутоа, ваквите случаи на насилство меѓу основците и средношколците се чести. Родителите велат дека насилството меѓу учениците е итен проблем кој бара итно решавање.
Мимоза Цека, родител и воедно и професорка по француски јазик во Основното училиште „Лириа“ во Тетово, вели дека како родител ваквите случаи на физичко насилство, но и вербално и малтретирање се доста вознемирувачки, и дека мора да се работи повеќе во оваа насока.
„Насилство не е само физичкото насилство, емоционалното насилство е поболно од физичкото насилство, кое може да се лечи. Како родител најмногу ме боли е тоа што како родител јас сум го воспитала Енис (н.з. нејзиниот син) да биде примерен, љубезен и да учи. Но, гледам дека овие деца кои се добро воспитани, кои учат, се малтретирани многу повеќе од оние кои не учат или преземаат иницијатива да прават проблеми на училиште, а детето кое има позитивни вредности и е вредно е малтретирано“, истакна Цека.
Таа нагласи дека друг проблем е што децата често немаат кому да му веруваат за да пријават ваков вид на насилство.
„Другиот проблем тоа е колку детето има доверба да го пријави ова насилство, без разлика дали е од прв, втор или трет степен, бидејќи ако е од трет степен тоа ќе можеме ние самите да го видиме. Да сфатам дека моето дете е жртва на насилство од трет степен и да го носам во болница е нешто што би го вознемирило секој родител. Затоа, подобро е секое училиште, секој наставник да ги детектира овие случаи кои се сеуште од прв степен, и тимски да се преземаат мерки“, рече Цека.
Предизвиците на полицијата, вознемирувачки
За да видиме каква е фактичката состојба со насилството во училиштата, во Секторот за внатрешни работи на Тетово разговаравме со портпаролот Фатмир Реџепи, кој ни објасни подетално за овој проблем во последните две години. Реџепи нагласи дека појава е присутна и во регионот на Тетово, но дека од година во година бележи намалување.
„Во текот на 2023 година во регионот на Тетово и околината евидентирани се вкупно 16 случаи пријавени во училиштата, од кои 13 се расчистени и 2 известувања во форма на кривични пријави за кривично дело „Насилство“ предвидени и казниво со член 386 од Законот кривично; Поднесено е 1 известување во вид на кривична пријава за сторено дело „Закана со опасно орудие при тепачка или караница“ предвидено и казниво по член 133 од Кривичниот законик, како и 10 барања за поведување прекршочна постапка. до Основниот суд Тетово, од кои 8 барања од член 34 во однос на член 12 и 2 барања од член 34 во однос на член 11 од Законот за нарушување на јавниот ред и мир“, вели Реџепи.
„Во текот на 2023 година во Тетовскиот регион и околината евидентирани се вкупно 16 пријавени настани во училиштата, од кои 13 се расчистени и 2 известувања во форма на кривични пријави за кривичното дело „Насилство“ предвидено и казниво со член 386 од Кривичниот Законик; Поднесено е 1 известување во вид на кривична пријава за сторено дело „Закана со опасно оружје при тепачка или караница“ предвидено и казниво по член 133 од Кривичниот законик, како и 10 барања за поведување прекршочна постапка. до Основниот суд Тетово, од кои 8 барања од член 34 во однос на член 12 и 2 барања од член 34 во однос на член 11 од Законот за прекршоците против јавниот ред и мир“, истакна Реџепи.
Oд почетокот на 2024 година до 28 мај во подрачјето на Тетово и околината пријавени се 7 настани во училиштата.
„Расчистени се 4 настани од кои до ОЈО Тетово е доставено известување за кривично дело „малтретирање при вршење на службата“ казниво по член 143 од КЗ и 3 барања за поведување кривична постапка од чл.34. поврзани со член 12 од ЗППЈРМ се доставени до Основниот суд Тетово“, рече Реџепи.
Позитивна пракса во оваа насока, како што истакна Реџепи, е што во последните две години нема евидентирани случаи на меѓуетничко насилство меѓу Албанци и Македонци, што беше проблем во минатото.
„Неодамна со превентивните проекти кои Секторот за внатрешни работи Тетово ги организираше во средните и основните училишта, информирајќи ги за разликите меѓу луѓето, покажувајќи им дека расните, верските предрасуди и слично се казниви по закон, овие кривични дела ги сведовме на минимум речиси до нула и овие две години немаме евидентирани случаи од етнички карактер“, рече Реџепи.
Тетовскиот суд со алармантни бројки
Доставивме прашање до судот во Тетово за тоа колку предмети во последните четири години се евидентирани за насилство меѓу основци и меѓу средношколци.
Судот накратко нè извести за случаите на насилство:
„Основниот суд Тетово по извршено пребарување во АКМИС системот на секторот за информатика ги доставува следните податоци: Во Основниот суд Тетово во периодот 2020-2023 година, по основ на насилство, регистрирани се 197 предмети и донесени 186 пресуди“.
Побаравме и податоци од Јавното Обвинителство во Тетово во врска со тоа колку вакви случаи се процесираат од страна на обвинителите, но од таму не добивме никаква информација.
За овој проблем молк има и од Министерството за труд и социјална политика.
Според социологот и професор на Универзитетот во Тетово, Ардита Абдули, насилството меѓу учениците се случува поради неколку причини.
„Во рамки на нашето општество, мотивите на насилството често се нетрпеливоста меѓу возрасните групи, пријателите и соучениците, разликите во нивните идеи, презирот, незадоволството, прекумерната љубомора, значи ова се конкретните форми“, нагласи Абдули.
Општински совет за спречување на деликвенцијата кај децата
На 17 мај 2023 година се формира Општинскиот совет за спречување на деликвенцијата кај децата, што е законска обврска согласно Законот за правда на децата , кој мора да биде формиран во сите општини во државата, но не сите општини ја исполниле ваквата обврска.
Овој совет во Тетово брои вкупно 17 членови, меѓу кои претставници од различни институции, од Секторот за внатрешни работи, Центарот за социјална работа, Советот на родители на основните училишта, средните училишта, од Унијата на средношколци, Адвокатска комора, Обвинителство, Советот на општина Тетово, универзитетите.
Овој совет досега има реализирано повеќе aктивности. Во последно време тие спроведуваат едукативни и сензибилизирачки активности во средните училишта, категорија која за Советот е најважна бидејќи тие се возрасната група која може да сноси кривична одговорност и која, според нив, треба да биде информирана за правните последици во случај да извршат деликвентни и насилни дејствија.
А после месец септември планирано е да се работи со учениците од основните училишта од градот.
Дел од овој Совет е и Абдули. Раскажувајќи за своето искуство при посетата на средните училишта, таа вели дека многу млади луѓе, многу ученици рекле дека насилството започнува како игра, полека со потсмев, со презир, со употреба на одреден прекар и потоа преминува на други форми на изразување на незадоволството.
„И жртвата исто така го користи тој начин на самоодбрана, ако ја удираат или ја малтретираат психички или ја нарекуваат со разни прекари или е малтретирана на различни начини и тука може да ескалира ситуацијата и може да се искомплицира и да дојде до употреба на физичко и вербално насилство, тепање, употреба на сдредства кои може да бидат фатални по здравјето на младите“, рече Абдули.
Таа истакна дека на последната средба што ја имале со средношколците, најголем дел од учениците изјавиле дека немаат голема доверба во училишниот кадар.
Според претседателката Ахмеди, проблемот треба да го решат повеќе субјекти
Универзитетската професорка по кривично право на Универзитетот на Југоисточна Европа, Блерта Ахмеди, која е и претседател на Општинскиот совет за спречување на деликвенцијата кај децата во Тетово, нагласува дека насилството меѓу врсниците е феномен што мора да го решат многу субјекти кои се вклучени и кои имаат компетенции, обврски за работа со деца.
„Почнувајќи од училишниот кадар, стручниот кадар како педагози и психолози, самите наставници, а треба да се спомене и големата улога што ја имаат родителите на децата кои секогаш мора да соработуваат со училиштето. Значи триаголникот родител-ученик-училиште е неопходен за да има превенција на вакви случаи, но и интервенција во оние случаи каде што такво нешто веќе се случило“, рече Ахмеди.
Недостигот од стручен кадар во училиштата го продлабочува проблемот
Постојат различни проблеми и предизвици со кои се соочуваат училиштата, самите ученици, но и училишниот персонал.
И професорката Блерта Ахмеди и Ардита Абдули истакнаа дека еден од главните проблеми во тетовските училишта е недостигот на стручен кадар.
Професорката Ахмеди истакна два главни проблеми кои веќе ги идентификувале во училиштата.
„Првиот проблем е недостигот на физичко обезбедување, поточно недостигот на кадар кој ќе биде присутен и ќе ја надгледува безбедносната состојба во училиштата. Значи, конкретно, тоа ќе биде лице кое ќе стои на влезот на училиштето, но и ќе ги детектира различните случаи кои може да се појават и може да бидат проблематични кај учениците. Во моментов овој проблем во нашиот град не го решивме. Самите ученици се должни да изгубат од наставата и да водат евиденција за тоа кој влегува и излегува од училиштето. Ова е главниот проблем што го идентификувал и раководството на училиштата во градот“, рече Ахмеди.
Вториот проблем, според неа, се однесува на недостигот од стручен кадар.
„Конкретно, малиот број на овие кадри кои се вработени во овие училишта. Имаме средни училишта со над 2.000 ученици и имаме само еден психолог и педагог во ова училиште, така што е невозможно да се занимаваме со различни теми кои би влијаеле на спречување на овие девијантни дејствија“, рече Ахмеди.
Истото го истакна и Абдули.
„Во училиштата треба да има дополнителен кадар, присуство на социолог, присуство на дефектолог кога сметаме дека имаме многу ученици кои имаат асоцијално однесување и најчесто се жртви на насилство и на сите други девијантни облици. Недовербата која учениците ја имаа во училишниот кадар е многу болно прашање, тука треба да се интервенира на поадекватни начини за учениците да му веруваат на училишниот кадар, но од друга страна, да има повеќе контроли од повисоките државни структури за работата и активноста што ја вршат вработените во училиштето“, рече Абдули, која додаде дека главната улога во едукацијата и советувањето на децата ја имаат и родителите.
И покрај апелите, институциите никако да најдат заеднички одговор
И на работилницата на Општинскиот совет за спречување на деликвенцијата кај децата во Тетово “Улогата на воспитно – образовните институции и општината во спречувањето на деликвенцијата кај децата” беше истакнато дека состојбата со овие појави дополнително ја влошува и недостатокот на професионални кадри, како што се психолозите, во училиштата.
На крај на минатата година Порталб.мк известуваше за оваа тема, при што од Општина Тетово истакнаа дека во последните две години доставиле барање за вакви кадри при Министерството за образование и наука и Министерството за финансии, до дека не добиле позитивен одговор.
Во меѓувреме, од Министерството за образование рекоа дека ќе се заложат за целосна реализација на стручните услуги во сите основни и средни училишта во земјава.
Инаку, покрај насилството, во Тетово алармантна е состојбата и со другите форми на девијантно однесување на децата и со употребата на наркотичните средства.
