Universiteti i Shkupit “Shën Kirili dhe Metodi”, Universiteti i Ohrit “Shën Apostulli Paul” dhe Universiteti i Shtipit, “Goce Dellçev” janë tre institucionet e arsimit të lartë nga vendi të cilët kanë pasur bashkëpunimin më të madh me universitetet dhe institucionet kineze në periudhën e kaluar, transmeton Vërtetmatësi.
Ndikimi kinez në arsimin e lartë maqedonas është i përqendruar kryesisht në disa universitete shtetërore në Maqedoni, përmes bashkëpunimit të vazhdueshëm ndër vite që ka rezultuar në shkëmbimin e studentëve dhe stafit universitar dhe nënshkrimin e marrëveshjeve dhe memorandumeve të bashkëpunimit.
Bashkëpunimi udhëhiqet nga tre universitete, përkatësisht Universiteti më i vjetër “Shën Kirili dhe Metodi”, Universiteti “Goce Dellçev” dhe Universiteti “Shën Apostulli Pal”.
Një nga format e ndikimit të “fuqisë së butë” kineze në Maqedoninë e Veriut është pikërisht në fushën e arsimit të lartë maqedonas. Bashkëpunimi i disa universiteteve maqedonase me Kinën është duke u forcuar me kalimin e viteve dhe informacionet e disponueshme tregojnë se numri i studentëve nga vendi që kanë shkuar në Kinë po rritet, krahas numrit të studentëve që studiojnë gjuhën kineze përmes Instituti Konfuci në Shkup..
Në hulumtimin “Të kuptojmë mjetet, narrativat dhe ndikimin e “fuqisë së butë” kineze në Maqedoninë e Veriut” të autores Ana Krstinovska, i cili u botua nga ESTIMA dhe Fondacioni Konrad Adenauer në fund të vitit të kaluar, thuhet se ndoshta më e rëndësishmja dhe Strategjia afatgjatë për forcimin e fuqisë së butë kineze në Maqedoninë e Veriut është hapja e Institutit “Konfuci” në Shkup, në Universitetin publik më të vjetër dhe më të njohur, “Shën Kirili dhe Metodi” në vitin 2013.
Gjithashtu, hulumtimi i ESTIMA tregon se Kina ka më shumë se 20 vjet që ofron bursa për studentët maqedonas.
“Fillimisht duke filluar nga 1-2, aktualisht numri i bursave arrin afërsisht në 10 në vit dhe sipas një përfaqësuesi të Ministrisë së Arsimit, ato përdoren gjithmonë”. Bursat ofrohen në bashkëpunim ndërmjet Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës së Maqedonisë dhe Ministrisë së Arsimit të Kinës, përkatësisht Këshillit të Bursave të Kinës. Herë pas here, Ministria Kineze e Tregtisë ose Instituti Konfuci ofron mundësi shtesë për të studiuar ose për të udhëtuar në Kinë”, thuhet në sondazhin e ESTIMA.
Dhe analiza e shkurtër e Avery Edwards mbi temën “Ndikimi kinez jo-biznes në Ballkan”, në pjesën për Maqedoninë e Veriut përmend ekzistencën e Institutit “Konfuci” në Shkup. Në këtë analizë theksohet se ndikimi kinez në Ballkan po rritet me kalimin e kohës, veçanërisht në institucionet e kulturës, arsimit, politikës dhe gazetarisë, të cilat synojnë t’i bëjnë vendet e Ballkanit të varura nga Kina.
Për të gjetur të dhëna shtesë në sferën e ndikimit kinez në arsimin e lartë të Maqedonisë, Meta.mk më 11 prill ka dërguar kërkesa për marrjen e informacioneve të natyrës publike sipas Ligjit për qasje të lirë në informata publike në 21 universitete shtetërore dhe private të Maqedonisë, si dhe në Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës.
Me skadimin e afatit të përcaktuar ligjor për dorëzimin e të dhënave të kërkuara nga institucionet, Meta.mk ka marrë përgjigje nga gjithsej 17 universitete private dhe shtetërore në vend, ndërsa katër prej institucioneve të arsimit të lartë nuk iu përgjigjën kërkesës sonë (Shkolla e Lartë Profesionale Fakulteti i Ekonomisë së Biznesit-Shkup, Universiteti Evropian-Shkup, Universiteti MIT-Shkup dhe Fakulteti i Shkencave Islame-Shkup).
Instituti “Konfuci” u hap vetëm në UKM
Ministria e Arsimit dhe Shkencës sqaron se bashkëpunimi në fushën e shkencës dhe teknologjisë bazohet në Marrëveshjen për bashkëpunim shkencor dhe teknik të nënshkruar ndërmjet qeverisë së Maqedonisë dhe Kinës më 7 mars 1995.
Kjo marrëveshje mundëson realizimin e aktiviteteve për projekte kërkimore-shkencore ndërmjet dy vendeve, si dhe mundësinë e lidhjes së memorandumeve të bashkëpunimit drejtpërdrejt ndërmjet universiteteve maqedonase dhe institucioneve përkatëse nga Kina.
“Në konkursin për bashkëpunim në projekte shkencore dhe teknologjike në vitin 2020/2021 janë aplikuar 38 projekte, ndërsa dhe Komisioni i Përbashkët për Bashkëpunim Shkencor dhe Teknologjik ndërmjet Republikës së Maqedonisë dhe Republikës Popullore të Kinës ka vendosur të financojë 20 projekte të përbashkëta maqedono-kineze”, njofton MASH.
Më shumë të dhëna morëm nga vetë universitetet për memorandumet e lidhura, kontratat dhe dokumentet e tjera të bashkëpunimit. Nga informacionet e dhëna, mund të konstatohet se universitetet shtetërore të vendit janë kryesuese në bashkëpunimin me Kinën në vitet e fundit. Siç tregohet në hulumtimin e Anna Krstinovska dhe Avery Edwards, Universiteti i Shën Kirili dhe Metodi (UKM) nga Shkupi është i vetmi institucion i arsimit të lartë që ka themeluar Institutin “Konfuci” në kuadër të tij.
UKIM njofton Meta.mk se në Institutin Konfuci në periudhën e verës nga viti 2015 deri në vitin 2019, nga kurset e gjuhës kineze kanë qenë 10-15 nxënës mbi moshën 18 vjeçare, të cilët kanë marrë pjesë në kampin veror dyjavor në Chengdu, i cili është organizuar nga partneri i tyre – Universiteti Jugperëndimor i Financave dhe Ekonomisë.
“Në kampin veror, studentët patën mundësinë të ndjekin kurse të gjuhës kineze, leksione mbi historinë, kulturën, artet, pamjet kulturore-historike kineze, si dhe të njihen nga afër me kulturën dhe shoqërinë bashkëkohore kineze”, thuhet në përgjigje nga UKM.
UKM shton se në fund të çdo viti akademik zhvillohet gara kombëtare kualifikuese për Garën Ndërkombëtare të Gjuhës Kineze “Chinese Bridge”. Fituesi i kategorisë studentore ka mundësinë të përfaqësojë vendin dhe universitetin tonë në një finale ndërkombëtare të zhvilluar në Kinë.
Për periudhën 2015-2019, fituesi në kategorinë studentore mori pjesë në konkursin ndërkombëtar. Një nga çmimet që u jepet pjesëmarrësve të finales është një bursë një semestrale që studenti ka mundësinë ta përdorë në çdo universitet kinez.
“Për shkak të masave kufizuese Covid-19 dhe pamundësisë për të udhëtuar në Republikën Popullore të Kinës nga viti 2020– 2022 të gjitha aktivitetet dhe shkëmbimet me Republikën Popullore të Kinës u kryen online”, sqaroi UKM, duke shtuar se për shkak të heqjes së masave shëndetësore në mars 2023, kampi veror me prezencë fizike në Chengdu, së bashku me finalen për garën ndërkombëtare, do të realizohet me prezencë fizike në Kinë.
Sipas hulumtimit “Të kuptojmë mjetet, narrativat dhe ndikimin e “fuqisë së butë” kineze në Maqedoninë e Veriut, numri i studentëve të gjuhës kineze të organizuar nga Instituti “Konfuci” në UKIM është rritur nga 60 gjatë vitit të parë në 562 në vitin akademik 2020-2021, paralelisht me hapjen e klasave të Konfucit në qytete të ndryshme të vendit.
“Instituti ofron kurse falas të gjuhës kineze për një gamë të gjerë audiencash, duke filluar nga fëmijët parashkollorë te të rriturit, duke përfshirë studentë, profesionistë nga kompani të ndryshme që punojnë me Kinën”, thuhet në sondazh.
Megjithatë, funksionimi i Institutit Konfuci nuk është i vetmi aktivitet me të cilin UKM, si institucioni më i madh i arsimit të lartë në vend, lidhet me Kinën.
Në përgjigjet që morëm nga UKM, shtohet se zhvillimi i maqedonishtes së huaj po shtrihet edhe në Kinë, dhe në këtë kontekst është edhe hapja e Ligjëratës për gjuhë, letërsi dhe kulturë maqedonase në Universitetin e Studimeve të Huaja në Pekin.
“Ligjëruesi i përzgjedhur, i cili këtë vit akademik i ka mbajtur mësimet online, së shpejti duhet të shkojë në Pekin, Republikën Popullore e Kinës, me qëllim zbatimin e mësimdhënies me prezencë fizike nga shtatori 2023”, sqaron UKM.
UKIM ka lidhur edhe pesë marrëveshje bashkëpunimi me universitetet kineze, përkatësisht me Universitetin Jugperëndimor të Financave dhe Ekonomisë në Chengdu, me të cilin është lidhur një marrëveshje për bashkëpunim shkencor dhe arsimor, e cila përfshin bashkëpunimin për themelimin e Institutit Konfuci në vitin 2013.
Gjithashtu, në vitin 2016 është nënshkruar një Memorandum Mirëkuptimi me Universitetin Normal të Pekinit, i cili parashikon shkëmbimin e stafit pedagogjik, studentëve dhe konferenca të përbashkëta, ndërsa nga viti 2018, Memorandumi i Mirëkuptimit me Universitetin e Studimeve të Huaja të Pekinit, i cili parashikon shkëmbimin e personelin mësimor dhe administrativ, studentët, materialet dhe informacionin akademik, si dhe bashkëpunimin shkencoro-kërkimor në fusha me interes të përbashkët.
Mirëpo, nga UKM bëjnë me dije se nuk kanë të dhëna tjera për numrin e stafit tjetër nga universiteti i tyre që kanë shkuar për të qëndruar në Republikën Popullore të Kinës.
Shumica e universiteteve shtetërore kanë bashkëpunim me Kinën
Bashkëpunim i rëndësishëm me Kinën mund të vërehet edhe në Universitetin Goce Dellçev nga Shtipi. Sipas informatave që i kemi marrë përmes kërkesës së dorëzuar për qasje në informata publike, Universiteti i Shtipit ka lidhur katër marrëveshje, memorandume apo dokumente të tjera për bashkëpunim me universitetet kineze, qendrat kërkimore apo shtetin kinez. Këto janë marrëveshje me Universitetin e Teknologjisë Wuhan në provincën Hubei, institucionin e të korrave të Akademisë Kineze të Shkencave Bujqësore, Universitetin Chengdu dhe Universitetin e Ekonomisë dhe Ligjit Zhongnan në Wuhan.
Në kuadër të shkëmbimit të studentëve, tre studentë nga Universiteti i Shtipit ishin në një vizitë dyjavore në Kinë në kuadër të programit “Huawei Seeds for Future”. Studentët e programit të kërcimit bashkëkohor kanë pasur dy shfaqje në vitin 2015 dhe 2017 në Kinë, ndërsa në periudhën nga shtatori 2018 deri në korrik 2019, një studente e Fakultetit të Muzikës ka marrë bursë për një qëndrim një vjeçar në Universitetin Hangzhou në Kinë.
Sa i përket qëndrimit në Kinë nga stafi i Universitetit Gocee Dellçev, vërehet se shumica e aktiviteteve janë zhvilluar në periudhën 2016-2018. Në periudhën nga viti 2015 e deri më sot janë realizuar 21 aktivitete të ndryshme. Ndër të tjera, dy profesorë morën pjesë në seminare master për kërcimin bashkëkohor në Kinë, një profesor bëri një vizitë dhe trajnim në Universitetin e Teknologjive Kimike në Shenyang, ndërsa një profesor nga Fakulteti i Informatikës bëri një qëndrim studimor në Ningbo.
Ndër informacionet e ofruara nga UGD (Univerziteti Goce Dellçev), mund të shihen gjashtë qëndrime studimore të profesorëve nga Fakulteti i Informatikës, Fakulteti i Shkencave Bujqësore dhe Fakulteti i Shkencave Mjekësore të Universiteteve Shanxi, Shenyang dhe Ningbo ndërmjet viteve 2016 dhe 2019. Në të njëjtën kohë, në vitin 2017 u mbajt një vizitë dhe ligjëratë në Universitetin Ningbo.
Universiteti i Shkencave dhe Teknologjive të Informacionit “Shën Apostull Paul” nga Ohri. Në periudhën nga viti 2015 e deri më sot janë realizuar gjithsej nëntë kontrata, memorandume dhe konkurse projektesh me universitetet kineze.
Këto përfshijnë Memorandumin e Shkëmbimit Akademik të Stafit Mësimdhënës dhe Kërkimor me Akademinë e Shkencave Sociale Gansu (2015), Marrëveshjen e Bashkëpunimit me Universitetin Lanzhou Jiaotong (2015), Memorandumin e Bashkëpunimit me Universitetin e Qytetit të Hong Kongut (2016). Konkursi i Bashkëfinancimit të Projekteve të Përbashkëta Kërkimore Shkencore Maqedono-Kineze 2016-2017 me titull “Të dhënat e mëdha, sistemet e ruajtjes së shpërndarë, kompjuterët nën sulme kompjuterike, siguria, ndërhyrës me qëllim të keq”,Memorandumi i Mirëkuptimit me Kolegjin e qytetit të Arsimit Teknik Profesional Wuxi viti 2017 dhe Memorandumi i Mirëkuptimit me Universitetin Mjekësor të Shangait vitit 2022.
Krahas këtyre memorandumeve dhe marrëveshjeve, të cilat i referohen kryesisht shkëmbimit akademik të stafit mësimdhënës dhe kërkimor, në vitin 2019 u zbatua një marrëveshje donatore me Universitetin Lanzhou Jiaotong për pajisjen e një laboratori kompjuterik në Universitetin e Ohrit. Në vitin 2018-2019, projekti u realizua pas Konkursit për bashkëfinancim të projekteve të përbashkëta kërkimore-shkencore maqedonase-kineze me titull “Si e menaxhojnë inovacionin universitetet më të mira?” Një grup praktikash më të mira për menaxhimin e proceseve të inovacionit dhe një model i krijimit të brezave të qëndrueshëm të inovacioneve në strategjinë e universiteteve?”.
Tre studentë nga Universiteti i Ohrit morën pjesë në një qëndrim studimor në Kinë me ftesë të Ministrisë së Shoqërisë Informative dhe Administratës dhe kompanisë Huawei.
“Ky program ka të bëjë me mundësinë e ndarjes së pesë studentëve më të mirë nga fakultetet e TK-së në Republikën e Maqedonisë”, na janë përgjigjur nga Universiteti Shën Apostulli Paul.
Në të njëjtën kohë, dy arsimtarë nga Universiteti i Ohrit ishin në qëndrim të përkohshëm në Kinë nga viti 2015 e deri më sot.
Meta.mk përmes kërkesave për informim publik ka marrë informacion edhe nga Universiteti Shën Kliment Ohridski nga Manastiri, Universiteti Nënë Tereza në Shkup dhe Universiteti Shtetëror në Tetovë.
Universiteti i “Shën Kliment Ohridski” dhe Universiteti “Nënë Tereza” nuk kanë shkëmbyer studentë me universitetet kineze. Universiteti i Manastirit ka nënshkruar një Memorandum Bashkëpunimi për krijimin e një inkubatori për inovacionin dhe sipërmarrjen rinore me Institutin Global të Rrugës së Mëndafshit, Universiteti “Nottingham Ningbo” i Kinës.
Universiteti “Nënë Tereza” i Shkupit nuk ka të lidhur kontrata, memorandume apo dokumente të tjera për bashkëpunim me institucionet kineze dhe në periudhën nga viti 2015 e deri më sot, vetëm një profesor ka qenë me qëndrim të përkohshëm në Kinë.
Nga Universiteti Shtetëror në Tetovë, për Meta.mk kanë bërë të ditur se nuk ka studentë dhe staf mësimor-shkencor nga ky institucion i arsimit të lartë që kanë qenë në shkëmbim apo formë tjetër qëndrimi në Kinë në periudhën nga viti 2015 e deri më sot. Universiteti i Tetovës deri më tani nuk ka lidhur marrëveshje, memorandume apo ndonjë dokument tjetër bashkëpunimi me universitetet kineze, qendrat kërkimore apo shtetin kinez.
Universitete private me bashkëpunim të rastësishëm me Kinën
Meta.mk ka marrë përgjigje edhe nga shumica e institucioneve private të arsimit të lartë në vend. Në krahasim me universitetet shtetërore të Maqedonisë, nga përgjigjet e marra përmes kërkesave të dërguara për qasje në informacione të karakterit falas, vërehet se bashkëpunimi me Kinën është dukshëm më i vogël në mesin e universiteteve private.
Kështu, Universiteti i Evropës Juglindore nga Tetova ka lidhur vetëm një marrëveshje në vitin 2018 me Universitetin Lanzhou Jiaotong për shkëmbim të studentëve dhe stafit mësimdhënës, pjesëmarrje në projekte transnacionale, si dhe shkëmbim të praktikave të mira. Ky universitet i Tetovës kishte vetëm dy anëtarë të stafit akademik që deri më tani kanë qenë në Kinë.
Në Kolegjin Universitar Amerikan nga Shkupi, në periudhën nga viti 2015 e deri më sot, vetëm një profesor ka qenë me qëndrim të përkohshëm studimor në Universitetin e Pekinit. Ky universitet nuk ka marrëveshje, memorandume apo dokumente të tjera bashkëpunimi të nënshkruara me universitete apo institucione kineze.
Për sa i përket bashkëpunimit me institucione nga Kina, në vitin 2016 Universiteti EUROPA PRIMA ishte institucion partner në organizimin e Festivalit të Kinemasë së Evropës Qendrore dhe Lindore në Ningbo, si pjesë e Festivalit të Kinemasë së Evropës Juglindore.
Nga përgjigjet e marra, mund të konstatohet se nuk ka pasur bashkëpunim me institucionet kineze, për shkëmbimin e studentëve dhe stafit akademik të universiteteve me Kinën, apo lidhjen e kontratave, memorandumeve dhe marrëveshjeve të tjera bashkëpunimi: Universiteti Ndërkombëtar Ballkanik në Shkup, Euro Kolegji në Kumanovë, Universiteti Ndërkombëtar Vizioni në Gostivar, Universiteti Ndërkombëtar Sllav “Gavrilo Romanovich Derzhavin” në Sveti Nikollë, Akademia e Biznesit Smilevski-BAS nga Shkupi, Universiteti për Turizëm dhe Menaxhim në Shkupi, Universiteti Amerikan i Europe-FON në Shkupi dhe Universiteti Ndërkombëtar në Torno.
MASH: 40 studentë ishin në studime master dhe doktoraturë në Kinë për tetë vite
Ministria e Arsimit dhe Shkencës (MASH) njofton për Meta.mk se 40 studentë maqedonas janë larguar për studime të rregullta master dhe doktoraturë ose në specializim njëvjeçar për mësimin e gjuhës dhe letërsisë kineze në periudhën nga viti 2015 e deri më sot. Nuk na dhanë informacion shtesë për studimet universitare.
Në faqen e kësaj ministrie, çdo vit publikohet Konkursi për ndarjen e bursave të tilla për studentët maqedonas, në bazë të shënimit të marrë nga Ambasada e Kinës në Shkup.
Në lidhje me mundësitë e bursave që ofron Kina për regjistrimin e studentëve maqedonas në universitetet dhe qendrat kërkimore në këtë vend, Ministria e Arsimit dhe Kulturës sqaron se vitet e fundit janë shpallur edhe disa konkurse të tjera.
Marrëveshja për bashkëpunim ndërmjet Ministrisë së Arsimit të Maqedonisë dhe Kinës është nënshkruar më 5 dhjetor 2007. Në fillim, pala kineze kishte një kuotë vjetore deri në 5 bursa për studentë maqedonas për studime universitare dhe master dhe specializime në Kinë. Tashmë në Konkursin e shpallur për vitin akademik 2019/2020 janë ndarë gjithsej 22 bursa për studime apo specializim në universitetet shtetërore kineze.
Në vitin akademik 2019-2020 është shpallur konkursi për ndarjen e 75 bursave njëvjeçare të destinuara për hulumtime për studentë nga të gjitha vendet anëtare të UNESCO-s përmes programit të përbashkët të bursave të UNESCO-s dhe Kinës – Muri i Madh, njofton Meta.mk nga MASH.
Gjithashtu, Ministria e Tregtisë kineze ka sponsorizuar programe pasuniversitare dhe doktorature për studentët maqedonas në universitetet shtetërore në Kinë për vitin akademik 2022/2023, në kohëzgjatje prej 1 deri në 3 vjet. Një vit më parë, pati një konkurs për deri në tre bursa nga Shkolla e Shëndetit Publik Vanke në Universitetin Tsinghua për Programin Master në Shëndetin Publik.
Të gjitha të dhënat e mësipërme të marra nga Arsimi dhe Shkenca e Maqedonisë dhe nga universitetet, megjithatë, tregojnë se ndikimi i Kinës në arsimin e lartë maqedonas ka një trend në rritje në vitet e fundit. Në këtë rast, nuk duhet lënë jashtë shqyrtimit treguesi i Indeksit Global të Fuqisë së Butë, i cili identifikon dhe teston narrativat kryesore të fuqisë së butë, domethënë mat shkallën në të cilën ato narrativa gjejnë përgjigje në opinionin publik përmes shtatë kategorive. Pikërisht kategoria e arsimit dhe shkencës është një prej tyre.
