Facebook — nën llupën e verifikuesve të fakteve
Në Kosovë, një ndër verifikuesit kryesor të fakteve është Krypometri, që mund të gjendet si kategori brenda portalit Kallxo.com që nga viti 2016. Prej vitit 2018, Krypometri e ka marrë edhe vulën e Facebookut për t’u dhënë etiketat publikuesve të përmbajtjeve në Facebook. Tashmë Kallxo njihet si “third party fact-checker” dhe deri tash është i vetmi bashkëpunëtor i META në Kosovë. Ndërkohë, Krypometri është pjesë edhe e Rrjetit Ndërkombëtar të Verifikuesve të Fakteve (IFCN), organizatë e cila monitoron tendencat në kontrollin e fakteve, ofron burime trajnimi dhe ofron një vend për bashkëpunim midis afër 200 verifikuesve të fakteve në mbarë botën.
Kategoritë e keqinforimimit
Janë gjashtë kategori të keqinformimit që mund të lajmërohen përmes third party factcheckers:
— mungon konteksti (kur përmbajtja e përçon në mënyrë indirekte një pretendim të rremë),
— e ndryshuar (kur materiali video, audio apo fotografik ndryshohet në një formë që mund ta çorientojë audiencën),
— pjesërisht e rreme (kur publikimi ka disa pasaktësi në fakte),
e rreme (që s’është e bazuar në fakte),
— satirë (kur materiali ka përdorim të ironisë apo ekzagjerimit dhe që vlerësohet se nuk kuptohet si i tillë lehtësisht nga audienca),
— si dhe e vërtetë (kur nuk ka pasaktësi).
Krypometri, thuajse në baza ditore, trajton një mori faqesh të Facebook, që tashmë i kanë etiketat e informacionit të rremë apo lajmit, që i mungon konteksti.
Në bazë të politikave të Facebookut, llogarive që publikojnë postimet keqinformuese dhe dezinformuese dhe vetë postimeve që lajmërohen prej verifikuesve të fakteve bashkëpunëtorë të META u ulet dukshmëria brenda platformës. Kështu, këto postime arrijnë te më pak njerëz.
Në qershor të këtij viti, në vazhdën e tensioneve në komunat me shumicë serbe, një video e manipuluar me ndihmën e inteligjencës artificiale e njohur si deepfake, u shpërnda prej qindra personave në X, emri i ri i platformës që dikur ishte Twitter, si dhe në faqe të Facebookut.
Në videon deepfake është e vendosur një fotografi e përbashkët e kryeministrit të Kosovës Albin Kurti dhe ambasadorit të Shteteve të Bashkuara në Kosovë, Jeffrey Hovenier. Në materialin e fabrikuar shihet Hovenier që i thotë Kurtit se do të ketë pasoja për arrestime të pabaza të serbëve të veriut. Në videon deepfake Kurti i përgjigjet Hovenier se do t’i arrestojë serbët pavarësisht a kanë kryer vepra penale, për ta futur veriun e vendit nën kontroll të Kosovës. Zëri e theksi i Hovenier tingëllon i ngjashëm me atë që e ka në të vërtetë, por kryeministrit Kurti i mveshet një theks britanik.
Kjo video u shpërnda gjatë një periudhe tensionesh në komunat me shumicë serbe në veriun e Kosovës, pas zgjedhjeve të 24 prillit në këto komuna.
Adea Beqaj, zyrtare e lartë e programit të NDI për Integritetin e Informacionit thotë se qëllimi i kësaj dezinformate ishte të nxitej mosbesim.
“Janë përdorur figurat e kryeministrit të vendit dhe ambasadorit amerikan, ku përmes paraqitjes së një bisede fiktive tentohet të dëmtohen të dyja palët. Konteksti kur ka ndodhur ky manipulim i informacionit është i rëndësishëm, ngase i kontribuon destabilizimit të vendit dhe thellimit të ndarjeve etike [mes serbëve e shqiptarëve të Kosovës]”, thotë Beqaj.
Aplikacionet e mesazheve janë më problematike, kur është fjala për shpërndarjen e dezinformimit. Kjo sepse moderatori në grupe të mbyllura vendos se çfarë plasohet dhe grupi konsiderohet privat, përderisa nuk ndodh diçka e paligjshme si në rastin e Telegramit.
Një prej burimeve të keqinformimit në raport me Kosovën, SNS dhe Vučić, paguajnë njerëz për të komentuar e shpërndarë përmbajtje të ndryshme qoftë mbështetëse për SNS e Vučić, qoftë edhe për t’i shtypur me fushata të targetuara kritikët e kundërshtarët politikë.
Si Krypometri ashtu edhe Hibrid.info merren me përmbajtjen keqinformuese të publikuar në këtë medie sociale, por thonë se është e vështirë të përcillet meqë ka vëllim të madh.
Feature image: K2.0.