Η επιδημία του Covid-19 από πολλές απόψεις επηρέασε τους δημοσιογράφους, οι οποίοι αποτελούσαν τον σύνδεσμο μεταξύ του συστήματος υγείας και των πολιτών κατά τη διάρκεια της κρίσης. Οι πολίτες άγρυπνα παρακολουθούσαν ότι έχει σχέση με την πανδημία, χωρίς όμως να δίνουν σημασία σ΄αυτούς που τους μετάφεραν καθημερινά τις σχετικές πληροφορίες. Παράλληλα, οι δημοσιογράφοι λόγω των εργασιακών τους αποστολών, πολύ συχνά εκτίθονταν στην επιδημία και μάλιστα χωρίς την κατάλληλη προστασία. Το επάγγελμα αυτό δεν το προσπέρασαν ούτε και οι οικονομικές πτυχές της πανδημίας. Ένα μέρος αυτών ήρθε αντιμέτωπο με μείωση μισθού, ενώ κάποιοι έχασαν τη θέση εργασίας τους. Ο Μίλοραντ Μιλόγιεβιτς, ανταποκριτής του ραδιοφώνου Ράδιο Ελεύθερη Ευρώπη (Radio Slobodna Evropa) από την πόλη Μπάνια Λούκα, μίλησε για τις προκλήσεις τις οποίες το επάγγελμα αυτό ήρθε αντιμέτωπο κατά τη διάρκεια της επιδημίας του κορωνοϊού.
„Όλη αυτή η κατάσταση επηρέασε πολύ την εργασία των δημοσιογράφων στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη. Αποδείχθηκε ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πολύ συχνά παρακολουθούσαν τις συνεντεύξεις τύπου μέσω του ίντερνετ, σπάνια κατάφερναν να βρεθούν επιτόπου, ήταν πολύ λίγες οι επαφές με τον εξωτερικό κόσμο και πολύ συχνά αντιμετώπιζαν διάφορα προβλήματα σχετικά με την ενημέρωση που έπρεπε να προσφέρουν. Μετά την έναρξη ισχύος της κατάστασης έκτακτης ανάγκης και των έκτακτων μέτρων προστασίας, κατά κάποιο τρόπο περιορίστηκαν και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης – κάποιοι δημοσιογράφοι δε μπορούσαν να λάβουν άδεια από τους εργοδότες τους για ελεύθερη κυκλοφορία κατά τη διάρκεια της απαγόρευσης της κυκλοφορίας. Επίσης, δεν είχαν όλοι οι δημοσιογράφοι τη δυνατότητα να παρεβρίσκονται στις δηλώσεις που έκαναν ορισμένα επίσημα πρόσωπα, επειδή για το γεγονός ειδοποιούνταν μόνο ορισμένα μέσα ενημέρωσης. Πολλές φορές συνέβαινε οι περισσότεροι δημοσιογράφοι να παρακολουθούν τις συνεντεύξεις Τύπου της Κυβένησης της Ομοσπονδίας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης μέσω του ίντερνετ, χωρίς τη δυνατότητα να θέσουν ερωτήσεις, ενώ η Κυβέρνηση είχε κανονίσει προηγουμένως με μερικά μόνο μέσα ενημέρωσης για την παρουσία τους και τη δυνατότητα για ερωτήσεις από πλευράς τους“, δήλωσε ο Μίλοραντ Μιλόγιεβιτς.
Πώς προσαρμόστηκαν οι δημοσιογράφοι στη νέα κατάσταση;
Αυτό που ξεκίνησε τη διαδικασία ψηφιοποίησης πριν περίπου μια δεκαετία, η πανδημία απλώς το επιτάχυνε και ανάγκασε τα μέσα ενημέρωσης να στραφούν προς τις νέες τεχνολογίες και τους νέους τρόπους ενημέρωσης. Όσο όμως και να επηρέασε η κατάσταση αυτή για την κάτα κάποιο τρόπο πρόοδο της δημοσιογραφίας, άλλο τόσο επηρέασε και την οπισθοδρόμηση αυτής, επειδή επέφερε στους δημοσιογράφους περιορισμούς ως προς την προσέγγιση ορισμένων πληροφοριών. Η ερευνητική δημοσιογραφία, ευτυχώς, απέδειξε την προσαρμογή της και σ΄αυτή την κατάσταση – στα μέσα μαζικής ενημέρωσης δημοσιεύονταν ορισμένα σκάνδαλα, όπως αυτό για την προμήθεια αναπνευστήρων και το σκάνδαλο για την προμήθεια σκηνής – κινητού νοσοκομείου. Πιστεύω πως αποδείχτηκε ότι η δημοσιογραφία, παρ΄όλα τα προβλήματα, εκτελεί πλέον ώριμα την αποστολή της, παρ΄όλους τους περιορισμούς και την κατάσταση που επήλθε στα ξαφνικά.
Ποιά ψηφιακά εργαλεία χρησιμοποιούσαν τα μέσα ενημέρωσης για την επικοινωνία με τις πηγές τους και αν αυτό συνέβαλε για μια ευκολότερη επικοινωνία σε σύγκριση με την περίοδο πριν την πανδημία.
Ανοιχτές ήταν όλες απολύτως οι επιλογές – το Skype, το Tweeter, το FaceBook και το Whatsup, όλα τα κοινωνικά δίκτυα είχαν ενταχθεί στη μεγάλη προσπάθεια επικοινωνίας. Πολλές ήταν οι τηλεοπτικές εκπομπές που δημιουργήθηκαν μέσω του Skype. Τα μέσα ενημέρωσης εκμεταλεύτηκαν όλες τις δυνατότητες που προσέφεραν τα κοινωνικά δίκτυα. Σ΄ότι αφορά τους συνομιλητές, αυτοί που εκπροσωπούσαν τους θεσμούς δεν ήταν περισσότερο προσιτοί απ΄ότι σε παλαιότερες περιόδους, οι υπόλοιποι όμως – ειδικοί, αναλυτές, πιστεύω ότι με τη βοήθεια αυτών των τεχνολογιών έγιναν για μας περισσότερο προσιτοί. Δεν πρέπει πλέον να ,,κυνηγάτε,, τους τους συνομιλητές σας, ούτε και να μεταβαίνετε επιτόπου, τώρα μπορείτε και να εγγράψετε την συνομιλία και μέσω του Viber, του Skype κ.α.
Από δική σας οπτική γωνία, οι θεσμοί και οι εταιρίες δημοσίευαν online περισσότερα στοιχεία απ΄ότι παλαιότερα και πώς αυτό επηρέασε την ποιότητα των πληροφοριών που λαμβάνονταν;
Οι θεσμοί δημοσίευαν στοιχεία αποκλειστικά σχετικά με την πανδημία – τον αριθμό των ασθενών, τα μέτρα που εφαρμόζονται, τις αποφάσεις που λαμβάνονται. Σχετικά όμως με οτιδήποτε άλλο, όπως για παράδειγμα σχετικά με τους διαγωνισμούς για τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς, σχετικά με τις δημόσιες προμήθειες – τίποτα απ΄όλα αυτά δεν έφτασε στα ,,αυτιά,, της κοινής γνώμης, αλλά όλα έγιναν με τον τρόπο που γίνονταν και νωρίτερα. Οι θεσμοί χρησιμοποίησαν την ψηφιοποίηση μόνο για να δηλώσουν ότι καταπολεμούν με επιτυχία την πανδημία. Σχετικά με την προμήθεια αναπνευστήρων δε μάθαμε τίποτα από τις επίσημες πηγές, παρά μόνο απόο τις ερευνητικές προσπάθειες μιας δημοσιογράφου. Επίσης τρανταχτό παράδειγμα, η μη δημοσίευση της προμήθειας του κινητού νοσοκομείου στην ιστοσελίδα της Κυβέρνησης της Σερβικής Δημοκρατίας (Ρεπούμπλικα Σέρπσκα). Όλα αυτά τα διλήμματα οι δημοσιογράφοι κατάφεραν να τα αποκαλύψουν ,,σκάβοντας,, και ερευνόντας, έτσι όπως έπρεπε να κάνουν και πριν την εμφάνιση της πανδημίας.
Ποιά είναι η δική σας εντύπωση – η κοινή γνώμη δείχνει πλέον περισσότερη εμπιστοσύνη στα μέσα μαζικής ενημέρωσης από την εμφάνιση της πανδημίας και μετά ή όχι;
Πιστεύω ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κατάφεραν να ενημερώσουν κατάλληλα τους πολίτες για ότι συμβαίνει σχετικά με την πανδημία και να επιτύχουν αυτόν τον κύριο αντίκτυπο που ήταν απαραίτητος. Με αυτή την έννοια, πιστεύω ότι οι πολίτες έδειχναν εμπιστοσύνη στα μέσα ενημέρωσης σχετικά με τον κορωνοϊό. Για τα υπόλοιπα, πιστεύω ότι τίποτα δεν άλλαξε σε σύγκριση με την περίοδο πριν τον κορωνοϊό.
Κατά πόσο τα μέσα ενημέρωσης προσέφεραν στους εργαζόμενούς τους όλες τις απαραίτητες συνθήκες εργασίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας και τί είδος υποστήριξης τους προσέφεραν;
Ειλικρινά, συνομιλώντας με τους συναδέλφους μου, δεν άκουσα ότι κάποιος ενημερωτικός οίκος οργάνωσε δυνατότητα τεστ κορωνοϊού για τους εργαζομένους του. Πιστεύω ότι αυτό τα λέει όλα και δεν χρειάζονται περισσότερα παραδείγματα. Από την στιγμή που στέλνεις τους εργαζομένους στα σημεία των γεγονότων και έπειτα, εκτός από τις μάσκες που φορούν και μερικά ζευγάρια γάντια για κάποιους, δεν τους εξασφαλίζεις και επαρκή υγειονομική προστασία, αυτό δείχνει πολλά σχετικά με την συμπεριφορά του ιδιοκτήτη και του συντάκτη προς τους εργαζομένους. Πιστεύω ότι τα περισσότερα εγχώρια μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν προσέφεραν κατάλληλη υποστήριξη στο προσωπικό τους. Σ΄ότι αφορά τον ενημερωτικό οίκο όπου εγώ εργάζομαι, μας έδωσαν τη δυνατότητα να εργαζόμαστε από το σπίτι καθ΄όλη τη διάρκεια της πανδημίας. Η Μπάνια Λούκα αποτέλεσε το επίκεντρο, ήταν η πόλη με το μεγαλύτερο αριθμό κρουσμάτων κορωνοϊού στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και για το λόγο αυτό οι προϊσταμένοι μας αποφάσισαν να εργαζόμαστε στο σπίτι. Είχαμε τα πάντα στη διάθεσή μας μέσω του ίντερνετ – συνεντεύξεις τύπου, στοιχεία σχετικά με την πανδημία… Σπάνια ήταν απαραίτητο να μεταβούμε στα γραφεία μας. Όταν άρχισαν να μειώνονται τα περιοριστικά μέτρα, ο εργοδότης μας οργάνωσε μια ολική απολύμανση των χώρων εργασίας. Οι μισθοί μας δεν υπέφεραν μείωση, κάτι που δεν συνέβη και για τους εργαζομένους σε άλλα μέσα ενημέρωσης, όπου πολλοί ήταν αυτοί που είδαν τους μισθούς τους να μειώνονται αισθητά.
Πώς ο Covid-19 επηρέασε τη βιωσιμότητα των μέσων μαζικής ενημέρωσης και την ασφάλεια της θέσης εργασίας για τους δημοσιογράφους στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη;
Μεταξύ των συνεδέλφων ακούγονταν σχολιασμοί ότι οι οίκοι ενημέρωσης βρίσκονται σε πολύ δύσκολη κατάσταση, επειδή η πανδημία διέκοψε τις εργασίες των οικονομικών οντοτήτων. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που χρηματοδοτούνταν από τις διαφημήσεις και το μάρκετινγκ, είδαν ξαφνικά τα έσοδά τους να μειώνονται και βρέθηκαν αυτόματα σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση. Έχω φίλους που εργάζονται σε μέσα ενημέρωσης και στους οποίους ο μισθός, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, κυριολεκτικά ,,κόπηκε,, στη μέση. Σε κάποια μέσα ενημέρωσης, οι εργαζόμενοι ήρθαν αντιμέτωποι με το γνωστό πρόβλημα ότι είναι δηλωμένοι στον ελάχιστο επιτρεπόμενο μισθό και το υπόλοιπο του μισθού το λαμβάνουν ,,στο χέρι,, χωρίς αυτό να δηλώνεται στην αρμόδια εφορία. Συμβαίνει απλά, οι εργοδότες να καταβάλουν μόνο αυτό που πληρωνόταν μέσω τραπεζικού λογαριασμού και το υπόλοιπο, που καταβαλόταν στο ,,χέρι,, να μην το πληρώνουν. Η Κυβέρνηση της Σερβικής Δημοκρατίας (RS) υποσχέθηκε βοήθεια στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Δεν έχω δει πώς έχει κατανεμηθεί, ξέρω όμως συγκεκριμένα, ότι τα χρήματα εξασφαλίστηκαν για μέσα ενημέρωσης ,,φιλικά,, προς τις κυβερνητικές δομές της Σερβικής Δημοκρατίας. Δε γνωρίζω για το τί θα συμβεί με τα υπόλοιπα μέσα ενημέρωσης.
Ποιες πτυχές της ζωής και της δουλειάς των δημοσιογράφων επηρεάστηκαν περισσότερο από την πανδημία;
Η δημοσιογραφία και αυτή τη φορά αποδείχθηκε ως πολύ αγχωτικό επάγγελμα και εργασία η οποία όλοι περιμένουν να εκτελείται με επαγγελματισμό, ενώ ταυτόχρονα δεν την προσφέρεται η απαραίτητη υποστήριξη από τους πολίτες και τους θεσμούς. Πρόσφατα είχαμε μια έκτακτη συνεδρίαση του Λαϊκού Κοινοβουλίου της Σερβικής Δημοκρατίας, όπου οι βουλευτές κάθονταν σε απόσταση 2-3 μέτρων ο ένας απ΄τον άλλο και τα μέτρα προστασίας γίνονταν σεβαστά. Ταυτόχρονα, οι δημοσιογράφοι βρίσκονταν χωμένοι σε ένα διάδρομο, ο ένας δίπλα στον άλλο, χωρίς καμιά απολύτως απόσταση μεταξύ τους. Κάποιοι μάλιστα απ΄αυτούς δεν είχαν ούτε καν μάσκες, ούτε και δόθηκε η δέουσα προσοχή με την προστασία εκείνων των ανθρώπων. Υπήρξε, επίσης και μια περίπτωση και με τη δημοσιογράφο που είχε αποκαλύψει το σκάνδαλο με τους αναπνευστήρες, η οποία ήρθε αντιμέτωπη με δυσφημιστικά σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα. Πιστεύω ότι οι δημοσιογράφοι στην κατάσταση αυτή υπέφεραν και φόβο για μια πιθανή απώλεια της θέσης εργασίας, της μείωσης μισθού κ.α. Είμαστε και εμείς άνθρωποι με οικογένειες, παιδιά, δάνεια… Ακόμη και αυτή όμως η κατάσταση με την πανδημία δεν κατάφερε να αλλάξει την αντίληψη για τους δημοσιογράφους – καθ΄όλη τη διάρκεια ήταν ορατή αυτή η δυσμενής συμπεριφορά της κοινής γνώμης.
Ποιές μεθόδοι καταπολέμησης της παραπληροφόρησης χρησιμοποιούνται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης;
Το επίπεδο ελευθερίας και αντικειμενικότητας εξαρτάται από το αν τα μέσα ενημέρωσης είναι περισσότερο ,,φιλικά,, προς την αντιπολίτευση ή την εξουσία. Το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους ίδιους τους δημοσιογράφους είναι η αυτολογοκρισία, ο φόβος να δημοσιεύσουν κάτι στα μέσα ενημέρωσης που πρόσκεινται στις δομές εξουσίας. Στα μέσα ενημέρωσης της αντιπολίτευσης έχουμε ένα άλλο άκρο, κάποιες φορές να υπάρξουν υπερβολές σχετικά με κάποιες πληροφορίες. Έχουμε ένα μεγάλο αριθμό ιντερνετικών μέσων ενημέρωσης για τα οποία δε γνωρίζουμε ποιός βρίσκεται από πίσω τους και εκείνα αποτελούν τους μεγαλύτερους φορείς των παραπληροφοριών. Αυτό που συνέβαινε στις αρχές στη χώρα μας – οι άνθρωποι να τιμωρούνται επειδή δήθεν διέδιδαν ψευδείς ειδήσεις, ευτυχώς εξαλήφθηκε, επειδή θα μπορούσαμε να βρεθούμε σε κατάσταση όπου η εξουσία να εκμεταλευτεί την κατάσταση έκτακτης ανάγκης και να ,,κηνυγήσει,, όλους αυτούς που σκέφτονται διαφορετικά και την επικρίνουν. Η εξουσία προσπάθησε να καταπολεμήσει τις παραπληροφορίες με τακτικές συνεντεύξεις Τύπου στις οποίες ανέφερε τα στοιχεία που διέθετε, όπως και μέσω αντιδράσεων προς αυτά που δημοσιεύονταν. Σ΄ότι αφορά τα μέσα ενημέρωσης και τις παραπληροφορίες, κάποια απ΄αυτά μεταδίδουν πληροφορίες έτσι όπως τις λαμβάνουν, κάποια προσπαθούν να λάβουν απαντήσεις όταν θα εμφανιστεί κάποια είδηση, ελέγχοντας τες και αναζητώντας τουλάχοστον μία ακόμη πλευρά της ιστορίας – κάτι που αποτελεί το μοναδικό λογικό τρόπο καταπολέμησης της παραπληροφόρησης.
Ποιές είναι οι κύριες πηγές παραπληροφόρησης στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη;
Εξαρτάται σε ποιόν και πώς του ταιριάζει και έτσι και αυτή την κατάσταση κάποιος την εκμεταλεύτηκε για την εξάπλωση ορισμένουυ είδους πανικού και φόβου ανάμεσα στους πολίτες. Υπήρξαν ιστορίες για έλλειψη μασκών, για την απαγόρευση της κυκλοφορίας, ότι οι αστυνομικοί τριγυρίζουν στην πόλη με μακριές σωλήνες – λες και αμυνόμαστε από κάποιον που μας επιτίθεται με άρματα και όχι από τον κορωνοϊό. Ίσως λόγος γινόταν για κάποιο λόμπι που επηρέαζε την κατάσταση για να πιέσει για την εκτέλεση κάποιων προμηθειών και γι΄αυτό διέδιδε παραπληροφορίες οι οποίες ωθούσαν τους πολίτες στην αγορά ορισμένων προϊόντων με σκοπό τη δημιουργία αποθέματος στο σπίτι…Πιστεύω ότι όποιος είχε κάποιο συμφέρον εκμεταλεύτηκε την όλη κατάσταση διαδίδοντας παραπληροφορίες με τρόπο που τον βόλευε.
Η ένταση διάδοσης παραπληροφοριών τώρα είναι η ίδια με τις αρχές της επιδημίας του Covid-19 και τί πιστεύετε για τα είδη παραπληροφοριών που διαδίδονται αυτή την περίοδο;
Η αρχή της επιδημίας ήταν κρίσιμη και τότε ήταν που αυξήθηκε ο αριθμός των παραπληροφοριών. Με το πέρασμα του χρόνου μειώθηκε και ο αριθμός αυτών. Βρεθήκαμε σε μια κατάσταση στην οποία βλέπαμε πλέον την πανδημία ως κάτι με το οποίο θα πρέπει να ζούμε μαζί. Μου θύμισε κάποια κατάσταση πολέμου – μετά από μερικούς μήνες συνηθίζεις να ζεις χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Έτσι και τώρα συνηθίσαμε να μη βγαίνουμε μετά τις οχτώ το βράδυ, να φοράμε μάσκες… Οι παραπληροφορίες ότι θα υπάρξει έλλειψη ορισμένων προϊόντων στα καταστήματα διαδίδονταν τακτικά κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων μηνών. Κάποιος κάτι θα πει και ο λαός θα ,,τσιμπήσει,, αρπάζει τα πάντα, μεγάλες οι ουρές στα σούπερ μάρκετ. Μια περίοδο υπήρξε κάποια κατάσταση πανικού στις τράπεζες, όπου οι άνθρωποι έκαναν αναλήψεις μετρητών. Έπειτα ξαφνικά τελείωσαν οι μάσκες, μετά τα υλικά απολύμανσης, εμφανίστηκαν και πάλι αυτά τα προϊόντα με υψηλότερες τιμές – τώρα αυτά τα φαινόμενα δεν είναι και τόσο συχνά. Είχαμε και περίπτωση στην οποία η εξουσία ανέφερε ότι είναι απαραίτητη η κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης, θεωρώ όμως ότι κι αυτό αποτελούσε ένα είδος παραπληροφορίας, επειδή εμείς ποτέ δεν είχαμε τόσο μεγάλο αριθμό κρουσμάτων για να χρειαστεί η αστυνομία να κινείται με μακριές σωλήνες στα χέρια, οι πολίτες να συλλαμβάνονται λόγω του ότι δε φορούσαν μάσκες κ.α. Και το γεγονός ότι δε δημοσιεύονταν πληροφορίες για τις αμφισβητούμενες δημόσιες προμήθειες, ενώ δημοσιεύνταν διάφορα άλλα, αποτελούσε προσπάθεια στρεψίματος της προσοχής. Από τη μία πλευρά παρουσιάζεστε στην κοινή γνώμη ως έτοιμοι, ότι αγωνίζεστε και εργάζεστε και από την άλλη κάνετε πράγματα τα οποία δε θέλετε να τα μάθουν οι πολίτες σας. Πρόσφατα είχα κάνει μια συνέντευξη για την κατασκευή των μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών και κατάφερα να μάθω ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας είχε ξεκινήσει η κατασκευή μερικών μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών χωρίς τις απαραίτητες άδειες και χωρίς έλεγχο από επιθεωρητές, δεν υπήρχαν επιθεωρητές – εκείνοι είχαν σταλεί στους συνοριακούς σταθμούς. Εμφανίζονταν πληροφορίες για κατάχρηση ανθρωπιστικής βοήθειας. Έρευνες όμως δεν ξεκίνησαν ποτέ, όλα ήταν ad hoc. Τίποτα δε γινόταν με διαφάνεια – από την προμήθεια μασκών ως το κινητό νοσοκομείο και άλλα πολλά…
Επηρέασε η πανδημία και την πρόσβαση σε πληροφορίες;
Ναι, με την έννοια ότι δε μπορούσατε να λάβετε κάποια σοβαρότερη πληροφορία, εκτός αυτών που αφορούσαν την πανδημία. Πρόσφατα ζητήσαμε συνέντευξη από τον πρωθυπουργό της Ομοσπονδίας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, Φάντιλ Νόβαλιτς και αυτός μας απάντησε „εντάξει, μόνο μη με ρωτήσετε για το σκάνδαλο με τους αναπνευστήρες“. Δηλαδή για το σκάνδαλο για το οποίο όλοι μιλάνε. Φανταστείτε να γίνει συνέντευξη με πρωθυπουργό ο οποίος δε θέλει να μιλήσει για κάτι που οι πολίτες θέλουν να γνωρίζουν!; Όλα αυτά συνέβαιναν πριν την ανάκριση και την σύλληψή του.
Ποιές απειλές κατά της ελευθερίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας;
Είχε ψηφιστεί μια διάταξη, και έπειτα μια άλλη, με νομική ισχύ κατά τη διάρκεια της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, η οποία αφορούσε τη δημιουργία πανικού. Σ΄αυτήν όμως κανείς δε μπορούσε να δει ούτε τί ορίζεται με τη διάταξη, ούτε ποιός θα προσδιορίζει τί είναι ψευδής είδηση, ούτε τί σημαίνε δημιουργία πανικού. Στην ουσία, ο καθένας μπορούσε να βρεθεί ενωπίον του νόμου λόγω παρουσίασης οποιασδήποτε θέσης και άποψης. Μ΄αυτό ήρθε αντιμέτωπη μια γιατρός από το Πρίεντορ, η οποία το μόνο που έκανε ήταν να αναφέρει γεγονός το οποίο όλοι γνωρίζουν – ότι στα νοσοκομεία υπάρχει έλλειψη αναπνευστήρων, εξοπλισμού, γιατρών. Έτσι, η συγκεκριμένη γιατρός τιμωρήθηκε για δημιουργία πανικού. Ακολούθησε αντίδραση της κοινής γνώμης, των διεθνών οργανισμών, οι οποίοι πίεσαν για την απόσυρση εκείνων των διατάξεων. Η εξουσία στην συνέχεια τις απέσυρε. Αυτό μπορούσε πολύ ευκολα να μετατραπεί σε κατάσταση στην οποία κάθε δημόσια δήλωση που δεν συνέφερε τις δομές εξουσίας να ερμηνεύεται ως δημιουργία πανικού ή παραπληροφόρησης.
Πόσο ανησυχείτε για το απόρρητό σας, δεδομένου ότι η επικοινωνία γίνεται πλέον μέσω τηλεφώνου ή online;
Εάν με ανησυχούσε πολύ αυτή η πιθανότητα, σήμερα δε θα ήμουν δημοσιογράφος. Η δουλειά μου είναι τέτοια που επί πολλά χρόνια εξαρτάται από τα κοινωνικά δίκτυα και το τηλέφωνο, και έτσι τίποτα σημαντικό δεν άλλαξε. Το μέλος του Προεδρείου της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, Μίλοραντ Ντόντικ προσφάτως σε συνεδρίαση του κοινοβουλίου είχε δηλώσει ότι παρακολουθεί την αντιπολίτευση, και έπειτα είπε ότι αστειεύτηκε λιγάκι. Επειδή όμως γνωρίζω τις καταστάσεις στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, δε θα παραξενευόμουν εάν οι αντιφρονούντες, οι διαφορετικά σκεπτόμενοι και τα μέσα ενημέρωσης που δεν ,,γέρνουν,, προς την εξουσία, παρακολουθούνται και ερευνούνται οι επικοινωνίες τους.
Πιστεύετε ότι θα επέλθουν αλλαγές στη δημοσιογραφία μετά την πανδημία; Θα επέλθουν συνέπειες και σ΄αυτόν τον τομέα;
Μετά την πανδημία είναι πολύ πιθανό να υπάρξουν οικονομικές συνέπειες και για τα μέσα ενημέρωσης. Είναι πλέον γνωστό ότι ορισμένος αριθμός δημοσιογράφων έχασε τη θέση εργασίας του, ορισμένος αριθμός δημοσιογράφων είδε το μισθό του να μειώνεται… Ένα είναι σίγουρο, η δημοσιογραφία στη χώρα μου εδώ και χρόνια οδεύει όλο και προς το χειρότερο. Επιβιώνουν αποκλειστικά τα μέσα ενημέρωσης που συνδέονται στενά με τις ισχυρότερες πολιτικές επιλογές και τα μέσα ενημέρωσης που χρηματοδοτούνται από έξω ή μέσω προγραμμάτων. Όλα τα υπόλοιπα μέσα ενημέρωσης στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη βρίσκονται σε πολύ άθλια κατάσταση και λόγω αυτής της πανδημίας, αλλά και λόγω της σχέσης με τους εργοδότες. Κυριαρχεί μια απόλυτη αβεβαιότητα και πιστεύω ότι οι διεθνείς θεσμοί, οι οποίοι διέκοψαν το έτος 2000 τη χρηματοδότηση μέσων ενημέρωσης, θα πρέπει να δείξουν μεγάλη προσοχή εάν επιθυμούν, όσο τόσο, να διαφυλάξουν τη δημοσιογραφία στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη.
Κείμενο: Μάγια Μπιελάγιατς
