Kosovski boj: Kako je Nacionalist presudio “neriješeno”

Ko je bio jači na Gazimestanu i odnio pobjedu davne 1389. godine, pitanja su koja se na ovim prostorima otvaraju i u 21. vijeku. Iako je ta tema, stara više od šest vijekova, pretresena bezbroj puta i dalje se manipuliše informacijama ko su bili junaci, a ko gubitnici.

Tom temom bavio se portal “Nacionalist”, što je pratilo naslov:

U tekstu se navodi da je Kosovski boj nesporno odredio sudbinu Srbije, ali da se o njegovom ishodu vijekovima „lome koplja“. Dodaje se da je Turska pozvala srpske stručnjake i istoričare da posjete Istanbul, kako bi u njihovim arhivama potražili zapise o događajima iz zajedničke istorije dva naroda.

Gdje je istina?

Kada se krene sa pretraživanjem interneta o činjenicama vezano za Kosovski boj, na gotovo svakoj stranici je drugačiji zaključak, negdje je neki podatak dodat, negdje oduzet, počevši od datuma održavanja bitke.

Sveobuhvatno istraživanje izvora o tome šta se dogodilo davne 1389. godine napravili su Vejn Vučinić i Tomas Emert, u knjizi „Kosovo: Nasljeđe srednjovjekovne bitke“, koja je u Sjedinjenim Američkim Državama izdata 1991.godine. Ona sadrži 15 eseja koje su napisali različiti autori, sa raznih krajeva svijeta, a što je potkrijepljeno najranijim dostupnim dokumentima.

I dok su se istoričari vijekovima suočavali sa velikim problemima prilikom razumijevanja šta se na Kosovu zapravo desilo, sigurno je da se bitka dogodila 28. juna 1389. godine (15. jun po starom kalendaru) između hrišćanskih snaga, predvođenih srpskim knezom Lazarom i Osmanlijskih, predvođenih sultanom Muratom I. Obojica su stradala, a Bajazit, sultanov sin vratio se u Edirne, kako bi naslijedio oca. Obje strane su pretrpjele velike gubitke, a slika izvan tih oskudnih detalja, postaje veoma mutna.

U najranijim srpskim izvorima nema detalja bitke, već je fokus na „mučeništvu kneza Lazara“. Riječ je o propovijedima, hvalospjevima i hagiografskim djelima (biografija svetaca ili crkvenih poglavara), čiji je osnovni karakter panegirik, odnosno, neumjereno laskanje ili neobjektivna pohvala o nekoj osobi. Tako su monasi to tumačili kao mučeništvo za vjeru i narod, što je dovelo do uspostavljanja kulta kneza, sa ciljem ujedinjenja Srba u vjersku i političku cjelinu. Kako se ističe u knjizi, to ukazuje na činjenicu da je Lazareva smrt paralisala srpsko društvo, jer je on predstavljao posljednju nadu protiv Turaka. Tu, kao ni u starim, srpskim dostupnim hronikama ne navodi se ko je izvojevao pobjedu, ali ni to ko je ubio sultana.

U knjizi se ističe da je ‘popularna interpretacija’ da je poraz u Kosovskoj bici doveo do raspada srednjovjekovnog srpskog carstva. Međutim, pažljiva analiza post-Dušanovog doba pokazuje da se carstvo u značajnoj mjeri urušilo prije te bitke.

U evropskim izvorima najviše se navode „gubici“ Osmanskog carstva. Vijest o smrti sultana bila je razlog za slavlje u Carigradu, Firenci, Veneciji, Barseloni i Parizu, zbog sve većeg osmanskog napredovanja ka Evropi. Kako se ističe, a na osnovu pisama koja su sačuvana iz Firence, to je bila glavna vijest koja se tretirala kao neka vrsta hrišćanske pobjede.

U turskim najranijim izvorima, međutim, navodi se da je Kosovski boj njihova pobjeda, dok je fokus na ubistvu sultana, gdje se prožimaju dvije verzije atentata. Autori knjige su analizirajući taj dio istakli da imajući na umu da je sultan ubijen, a da se njegov sin vratio u Edirne, da se računa da je to bila Pirova pobjeda. Kod njih je tačan opis bitke zabilježen tek 1512. godine, što je postalo glavni izvor za kasnije opise i tumačenja strategije i borbe.

Pretražujući druge izvore, odnosno, britansku onlajn enciklopediju, Kosovski boj je obijema stranama donio ogromne gubitke i sve se završilo turskom pobjedom, kolapsom Srbije i potpunim opkoljenjem Vizantijskog carstva. Na istom tragu je i BBC koji u tekstu iz 28.juna 1999. godine, kada je obilježeno 610 godina od bitke, navodi da su „sprsku vojsku srušile napredne snage Otomanskog carstva“.

Savremeni istoričari iz Srbije navode da je jasno da se bitka dogodila i da su u njoj poginula dva vladara. Ističu da je to „divan mit“, koji je bio vrlo značajan za opstanak narodne svijesti u Srbiji o svom identitetu i zloupotrijebljen nebrojeno puta. Tu se prije svega misli na tadašnjeg predsjednika Komunističke partije Srbije, Slobodana Miloševića koji je na obilježavanju 600 godina bitke, iskoristio osjetljiv politički trenutak i „praktično zacementirao svoju vlast govorom na Gazimestanu pred oko milion ljudi“.

Tom temom se u značajnoj mjeri bavio etnolog – antropolog i pisac iz Srbije, Ivan Čolović u knjizi “Smrt na Kosovu polju. Istorija kosovskog mita”. On, takođe, ističe da je poznato svega nekoliko činjenica, koje se odnose na datum i to između koga se bitka odvijala.

Kada uzmemo u obzir gore navedenu tvrdnju da su „tamo POBEDILI SRBI ili je bilo NEREŠENO“, ovoj objavi dajemo ocjenu  „pristrasno izvještavanje“ i „istorijski revizionizam“. Važno je istaći i da se citat koji se ističe u naslovu, ne može pripisati turskim istoričarima. Jedan, koji se navodi u tekstu, kazao je upravo suprotno, odnosno, da je turska država ostvarila prednost u Kosovskom boju.

Ocjenu “Pristrasno izvještavanje” dobija medijski izvještaj za koji se može jasno utvrditi da favorizuje činjenice, stavove i zaključke koji odgovaraju određenom narativu, često ne poštujući pravilo kontaktiranja druge strane kada se radi o tvrdnjama koje su štetne po nečiji ugled, ili koje određene aktera prikazuju u negativnom svjetlu. Jedan od oblika pristrasnog izvještavanja je i selektivno prikazivanje činjenica, gdje se ističu činjenice koje idu u prilog određenoj tezi, dok se činjenice koje je ne potvrđuju tendenciozno izostavljaju.

Ovakve medijske izvještaje uglavnom prati i vrlo emocionalan način pisanja. Oni mogu i ne moraju biti netačni, ali po pravilu ne prikazuju cijelu sliku i sve strane priče, već predstavljaju samo one činjenice koje odgovaraju preferiranom narativu.

Ocjenu ‘’Istorijski revizionizam’’ dobija medijski izvještaj koji sadrži svjesno, namjerno i netačno interpretiranje ili falsifikovanje istorijskih činjenica utvrđenih kroz relevantna naučna istraživanja.