Лондонската компанија Economist Intelligence Unit (ЕИУ – Единица за деловно разузнување) го објави Индексот на демократијата за 2021 година, каде според пет категории, се рангира степенот на демократија во 165 независни држави и две територии. Ова го опфаќа речиси целото население на светот и огромното мнозинство од државите во светот, пишува „Вистиномер“ во својата анализа.
Текстот подолу го пренесуваме во целост:
Според опфатените пет категории: изборен процес и плурализам, функционирање на власта, политичко учество, политичката култура и граѓанските слободи, прворангирана е Норвешка со вкупна оценка од 9.75, а на врвот на земји оценети како „целосна демократија“, меѓу првите пет рангирани се и (2) Нов Зеланд (9,37), (3) Финска (9,27), (4) Шведска (9,26) и (5) Исланд (9,18).
Р. Северна Македонија заедно со Црна Гора и Молдавија е во групата земји со значаен напредок и од земји со „хибридни режими“ премина во погорната група на „нецелосни демократии“ или „демократии со недостатоци“ (“flawed democracy”). При вкупното рангирање С. Македонија се најде на 73 место, на претпоследното место во групата земји со „нецелосна демократија“, со вкупен резултат од 6.03 од можни 10 поени. Најслаба оценка има за политичката култура со само 3.75. Највисока оценка земјата доби за категоријата „изборен процес и плурализам“ – 7.42, потоа за „граѓански слободи“ – 7.06, „функционирање на владата“ – 6.43 и „политичко учество“ – 6.11.
Оценувајќи ја состојбата со македонската демократија, документот пишува дека С.Македонија, забележа скромни подобрувања во функционирањето на власта, а довербата во партиите ја оцени како „неверојатно ниска“.
Во октомври 2021 година, земјата одржа конкурентни општински избори. Како одговор на поразот на неговата партија на изборите, премиерот и лидер на владејачката партија Зоран Заев рече дека ќе преземе одговорност и ќе се повлече од двете функции. Довербата во политичките партии, која и понатаму е неверојатно ниска, симболично се подобри во 2021 година во споредба со 2020 година, според Балкански барометар, пишува во документот во делот за нашата земја.
Политичките партии и нивната поларизација во Собранието, се најдоа и во последниот Извештај на Европската Комисија за напредокот С. Македонија во 2021 година.
ЕК оценува дека се потребни се напори за зајакнување на улогата на Собранието како форум за конструктивен политички дијалог, особено за реформската агенда на ЕУ.
Во однос на демократијата во политичките партии, се забележуваат промените направени од страна „на некои политички партии за зајакнување на нивниот внатрешен политички процес, но потребни се дополнителни напори, вклучително и со зголемување на транспарентноста на финансирањето на политичките партии“.
Граѓанските слободи и фундаменталните права, како еден од петте критериуми според кои се врши рангирањето во Индексот на демократија, подетално е оценет во Извештајот на ЕК каде се нотира дека земјата и понатаму ги исполнува своите општи обврски во однос на фундаменталните права:
Но постојат предизвици во спроведувањето на постојното законодавство. Корупцијата е распространета во многу области и останува прашање на загриженост.
Во овие напори се нагласува улогата на правосудните органи, од кои се очекуваат реформирани институции. Притоа, Извештајот на ЕК очекува да се интензивира доследното спроведување на Стратегијата за реформа во правосудниот сектор и ажурираниот Акциски план, да се спроведат стратегиите за човечки ресурси за правосудната и јавнообвинителска мрежа и да се подобри информацискиот систем за автоматско управување со судски предмети (АКМИС) за да се обезбеди негова целосна функционалност и веродостојност.
Паралелата со деловите од Извештајот на ЕК може да даде објаснување на оценките по категории врз кои се базира Индексот на демократија на ЕИУ. За подобро сфаќање на овој документ, важно е да се каже дека Индексот опфаќа прашања кои ги содржи и Извештајот на ЕК и на ОБСЕ.
„Вистиномер“ веќе пишуваше дека Индексот е всушност просек на одговорите од овие прашања, кои имаат два до три предетерминирани одговори, што претставуваат „проценки на експерти“, иако не се објавува ништо за нив.
Споредено од 2006 година, кога почна објавувањето на Индексот на демократија на ЕИУ, Македонија најдобра оценка имала таа година, по што следи 2014-та, додека четири години по ред (2008-2013) имала ист резултат од 6.16. Најголем пад во однос на 2006 година имало во оценките за 2020 година со 5.89.
Во време кога беше објавен споменатата анализа на „Вистиномер“, (март 2015) Македонија имала подобар рејтинг за едно место од тој за 2021 година и исто се наоѓала во групите земји со „нецелосна демократија“. Во оваа група се наоѓала блиску до Чешка, која според најновото рангирање се најде на високото 23 место и до Романија (61) и Хрватска (56), кои се пред С.Македонија.
Гледајќи го најновиот Индекс на демократијата за 2021 година, од земјите во регионот највисоко на листата е Грција – на 34 место, Бугарија е на 53 место, а пред Македонија рангирани се Србија на 63 место, Албанија на 68, а Црна Гора едно место по С.Македонија, односно на 74 место. Веднаш по Црна Гора почнува рангирањето на земјите, кои според оценките се наоѓале во групата на „хибридни режими“.
Во 2021 година, просечната оценка на источноевропските земји класифицирани како „нецелосни демократии“ се искачи на 6,76, од 6,70 во 2020 година.
Главните подобрувања дојдоа од ниската основа — во функционирањето на владата и категориите на политичка култура, двете најслаби категории за регионот. Влијанието на пандемијата на коронавирус продолжи да се чувствува во 2021 година, но нивоата на доверба во владите скромно се зголемија во неколку земји во Западен Балкан, покажуваат податоците од Балкан барометар, годишно истражување за деловното расположение и јавното мислење во шест балкански држави, пишува во документот.
Во Индексот за демократија за 2021 година, 74 од 167 земји и територии опфатени со моделот, или 44,3 отсто од вкупниот број, се сметаат за демократии. Бројот на „целосни демократии“ падна на 21 во 2021 година, од 23 во 2020 година. Бројот на „нецелосни демократии“ се зголеми за една – на 53. Од преостанатите 93 земји, 59 се „авторитарни режими“, за разлика од 57 во 2020 година, а 34 се класифицирани како „хибридни режими“.
Во генералните заклучоци на Индексот за демократија за 2021 година, резултатите покажуваат континуираното негативно влијание на пандемијата ковид-19 врз демократијата и слободата во светот втора година по ред.
Пандемијата резултираше со невидено намалување на граѓанските слободите подеднакво меѓу развиените демократии и авторитарните режими, преку наметнување на заклучувања и ограничувања за патување и, сè повеќе, воведување на „зелени пропусници“ кои бараат доказ за вакцинација против ковид-19 за учество во јавниот живот. Тоа доведе итните овластувања да станат нормални, кои имаат тенденција да се зацврстат и станат вообичаени, а граѓаните да свикнат на огромно зафаќање од страна на државната власт на големи области од јавниот и личниот живот, пишува во Индексот на демократијата за 2021 година.
„ЕИУ“ во 2006 година започна со „мерење“ на индексот на демократија во светот. Глобалниот резултат во Индексот на демократијата за 2021 година падна од 5,37 во 2020 година на 5,28, што претставува поголем пад од претходната година и поставувајќи уште еден лош рекорд за најлош глобален резултат од Индексот за првпат воспоставен во 2006 година.
Пишува: Весна Коловска
