Од Законот за надворешни работи јасно произлегува дека Собранието, вклучително и неговите работни тела како што е Комисијата за надворешна политика, нема никаква одлучувачка улога во поглед на именувањето на амбасадори на земјата во странство, пишува „Вистиномер“ во својата анализа.
Текстот подолу го пренесуваме во целост:
На 02.03.2022 година претседателот Стево Пендаровски со указ го назначи професорот Љубомир Фрчкоски за ополномоштен амбасадор на Република С. Македонија во Организацијата на Обединетите нации во Њујорк, без претходно Фрчкоски да ја презентира својата платформа пред собраниската Комисија за надворешни работи. Поради ваквиот потег на Пендаровски, поранешниот пратеник од ВМРО-ДПМНЕ, Илија Димовски, излезе со следниот став:
Сите амбасадори се назначуваат со указ од Претседател… Но, во овој случај прегазено е Собранието без кое не смее да се спроведе процедурата до крај… Претседателот Пендаровски прекрши Закон…
[Извор: Твитер профил на Илија Димовски, Датум: 02.03.2022]
ОБРАЗЛОЖЕНИЕ:
Претседателот Стево Пендаровски со указ го назначи професорот Љубомир Фрчкоски за ополномоштен амбасадор на Република С. Македонија во Организацијата на Обединетите нации во Њујорк, со што ја прекина повеќемесечната блокада која ја правеше Комисијата за надворешна политика во Собранието. Фрчкоски не успеа да ја презентира својата платформа пред собраниската Комисија за надворешни работи. За испраќањето на Фрчкоски, претседателот на Комисијата за надворешни работи, Антонио Милошоски од ВМРО-ДПМНЕ, уште пред неколку месеци најави дека „ќе вложи максимални напори“ за тој да не ја преземе амбасадорската позиција.
Потегот на претседателот Пендаровски, поранешниот пратеник од ВМРО-ДПМНЕ Илија Димовски, го оцени како прекршување на Законот за надворешни работи. Според него, процедурата за именување амбасадор не смее да се спроведе докрај без Собранието. Ова не е вистина.
Надлежностите на претседателот на државата се опишани во Уставот на РСМ во членот 84:
Претседателот на Република Македонија:
– го определува мандатот за состав на Владата на Република Македонија;
– ги поставува и ги отповикува со указ амбасадорите и пратениците на Република Македонија во странство;
– ги прима акредитивните и отповиковните писма на странските дипломатски претставници;
– предлага двајца судии на Уставниот суд на Република Македонија;
– предлага двајца членови на Републичкиот судски совет;
– именува тројца членови на Советот за безбедност на Република Македонија;
– ги предлага членовите на Советот за меѓунационални односи;
– именува и разрешува и други носители на државни и јавни функции утврдени со
Уставот и со закон;
– доделува одликувања и признанија во согласност со закон;
– дава помилување во согласност со закон и
– врши други функции утврдени со Уставот.
Според Андреја Стојковски, директор на „Институтот Преспа“, надворешната политика е исклучиво во компетенции на претседателот на државата и на Министерството за надворешни работи. Собранието не води надворешна политика, дава насоки повеќе заради усогласување на пристапот, односно Собранието не дава согласност.
Стојковски својот став го поткрепува со Законот за надворешни работи во кој вели дека клучни се членовите 5, 6, 7 и 37.
Членот 5 ги објаснува надлежностите на претседателот во делот на надворешната политика:
Во вршењето на надворешните работи претседателот на Република Македонија:
– ја претставува државата во меѓународните односи, согласно со меѓународното право и неговите надлежности;
– учествува во креирањето на надворешната политика во соработка со Владата, преку утврдување на општите насоки на надворешната политика, вклучувајќи ги и прашањата од меѓународните односи со импликации врз безбедноста и одбраната на земјата;
– го следи спроведувањето на надворешната политика и за резултатите и евентуалните несогласувања со другите органи за вршење на надворешните работи, може да го извести Собранието;
– дава предлози и учествува во заземањето на ставови за одредени надворешнополитички прашања од неговата надлежност, вклучувајќи ги и безбедносните и одбранбените аспекти кои произлегуваат од меѓународните односи;
– поставува и отповикува со указ амбасадори и пратеници на Република Македонија во странство, во постапка утврдена со овој закон;
– дава согласност за издавање на агреман на шеф на странско дипломатско претставништво и
– ги прима акредитивните и отповиковните писма на странските дипломатски претставници, во постапка утврдена со овој закон.
Членот 6 ги наведува надлежностите на Собранието во поглед на надворешната политика на земјата:
Во вршењето на надворешните работи Собранието на Република Македонија:
– ја утврдува надворешната политика на Република Македонија, вклучувајќи ги и прашањата од меѓународните односи со импликации врз безбедноста и одбраната на земјата;
– на сопствено барање или на барање на Владата, разгледува извештаи за остварување на надворешната политика и за меѓународната положба на Република Македонија, вклучувајќи ги безбедносните и одбранбените прашања на меѓународен план;
– зазема ставови по одредено прашање, на предлог на Владата, вклучително и по оние надворешно-политички прашања поврзани со безбедноста и одбраната;
– при различни ставови за прашања од областа на надворешните работи, на предлог на Министерството, во името на Владата или на предлог на претседателот, Собранието расправа за тие прашања, по што донесува соодветни заклучоци;
– работното тело на Собранието надлежно за надворешна политика најмалку двапати годишно разгледува извештај на министерот за спроведувањето на надворешната политика и
– остварува меѓународна соработка во рамките на своите надлежности.
Значи, во делот на надлежностите на Собранието во поглед на надворешната политика на земјата, никаде не се зборува за именување на амбасадори, подвлекува Стојковски.
Членот 7 ги наведува надлежностите на Владата во поглед на надворешната политика на земјата:
– учествува во креирањето на надворешната политика преку утврдување на општите насоки за надворешната политика во соработка со претседателот, вклучувајќи ги и прашањата од меѓународните односи со импликации врз безбедноста и одбраната на земјата;
– го известува Собранието за прашања од областа на надворешната политика и меѓународните односи;
– на барање на Собранието, поднесува извештај за остварување на надворешната политика и за меѓународната положба на Република Македонија, вклучувајќи ги безбедносните и одбранбените прашања на меѓународен план;
– го следи спроведувањето на надворешната политика, а за резултатите и евентуалните несогласувања со другите органи за вршење на надворешните работи може да го извести Собранието;
– предлага поставување и именување и отповикување амбасадори и пратеници на Република Македонија и именува и отповикува шефови на конзуларни претставништва и на почесни конзулати на Република Македонија во странство;
– издава агреман или егзекватура за шефови на странски дипломатско – конзуларни претставништва и на странски почесни конзулати;
– одлучува за отворање на дипломатско-конзуларни и други претставништва на Република Македонија и за отворање на странски дипломатско-конзуларни претставништва или претставништва на меѓународни организации во Република Македонија, во постапка утврдена со овој закон;
Понатаму, во Законот за надворешни работи, во делот на Услови и постапка за именување на амбасадор во членовите 37, 38, 39 и 40 е објаснета постапката за именување амбасадор:
Член 37:
Врз основа на претходна усогласеност меѓу претседателот и министерот за кандидат за амбасадор, постапката за именување на амбасадор на Република Македонија ја поведува министерот, кој до Владата доставува предлог за именување на амбасадор. По прифаќање на предлогот од страна на Владата, претседателот на Владата писмено го информира претседателот за предлогот за именување на амбасадор. Претседателот писмено се изјаснува по однос на предлогот до претседателот на Владата, најдоцна во рок од 30 дена од приемот на предлогот.
Член 38
По добивањето на позитивниот став од претседателот во однос на предлогот за кандидат за амбасадор, Министерството од државата на приемот бара агреман за кандидатот за амбасадор.
Член 39
По добивањето на агреманот, кандидатот за амбасадор започнува со подготовки за преземање на должноста, кои траат најмногу 60 дена и се сметаат за завршени по завршниот разговор на кандидатот за амбасадор со министерот и директорите во Министерството.
По завршниот разговор кандидатот за амбасадор ги презентира своите согледувања за односите со државата на приемот или меѓународната организација пред работното тело на Собранието, надлежно за надворешна политика.
Член 40
По добиениот агреман и завршените подготовки претседателот потпишува указ за поставување на амбасадорот.
Со објавување на указот во „Службен весник на Република Македонија”, министерот го парафира, а претседателот го потпишува акредитивното писмо, по што амбасадорот ја презема должноста во државата на приемот или меѓународната организација во најкус можен рок.
Тоа е постапката, вели Стојковски и додава дека таа не подразбира согласнот од собраниската Комисија за надворешна политика за именување на некој амбасадор.
Таква согласност според Законот не е потребна, но е потребна во една демократска држава заради усогласен пристап во надворешната политика за да не прави никој импровизации, нагласува Стојковски.
Од Законот за надворешни работи јасно произлегува дека Собранието, вклучително и неговите работни тела како што е Комисијата за надворешна политика, нема никаква одлучувачка улога во поглед на именувањето на амбасадори на земјата во странство.
Работните тела на Собранието се основаат за разгледување на предлози за донесување на закони, нацрти на закони, предлози на закони и други општи акти што ги донесува Собранието, за следење на извршувањето на актите на Собранието како и за проучување и претресување на други прашања од неговата надлежност.
Комисијата за надворешна политика ги разгледува прашањата што се однесуваат за:
- надворешната политика на Република Северна Македонија и нејзините односи со другите држави и меѓународни организации;
- политиката со која се обезбедува грижата на Републиката за положбата и правата на припадниците на македонскиот народ во соседните земји и за иселениците од Република Северна Македонија, како и за културните, економските и социјалните права на граѓаните од Републиката во странство;
- стапување или истапување од сојуз или заедници со други држави;
- стапување вo членство или истапување од членство на меѓународни организации;
- потреба од започнување преговори за склучување билатерални и мултилатерални меѓународни договори на Република Северна Македонија, односно за платформите на овие преговори;
- ратификација на меѓународни договори;
- меѓународна регулатива од областа на човековите и граѓанските права, слободи и документи на меѓународни организации и асоцијации;
- воспоставување на парламентарна соработка на Републиката со други држави и меѓународни организации;
- воспоставување соработка со комисиите за надворешна политика на парламентите на другите држави;
- иницијативи и предлози за дефинирање на стратегијата на надворешната политика на Република Македонија и други прашања што се однесуваат на надворешната политика на Република Северна Македонија.
Од сето погоре изнесено, може да се заклучи дека претседателот на државата Стево Пендаровски, со потпишување на указот за именување на професорот Фрчкоски за амбасадор во ООН, не го прекршил Законот за надворешни работи. Според тоа, изјавата на Димовски ја оценуваме како невистинита.
