Србинот, чие видео го инспирирало еден од водачите на немирите во Капитол, емигрирал во Соединетите Американски Држави набргу по изборите во 2020 година. Би-би-си откри дека тој и неговата сопруга продолжуваат да поттикнуваат политичко насилство на нивните профили на социјалните мрежи, што ги загрижува експертите за екстремизам.
Александар Савиќ, хемичар од Белград, кој никогаш претходно не бил во САД, повикувал на насилство кога имало големи настани и станал вирален во десничарските кругови за време на претседателските избори во 2020 година со видеото кое го споделил. Тој повикувал на насилство и ги поттикнувал луѓето да ги земат работите во свои раце заради негови сомневања во валидноста на изборите.
„Тие мора да чувствуваат страв кога бројат лажни гласачки ливчиња. Мора да размислат дали ќе излезат живи од таму? Да, ве повикувам на насилство. Ако тоа е единствениот начин, кому му е грижа?“, вели Савиќ во споделеното видео.
Во неодамнешното судење на Стјуарт Родс од екстремистичкото десничарско движење „Чувари на заклетвата“, приказната за видеото на Александар Савиќ беше користена како доказ во обвинението за бунтовнички заговор.
Судските документи покажуваат дека Родс ја испратил пораката до својата група заедно со видеото на Савиќ, повикувајќи на масовен марш кон Капитол, слично како се случи во Србија кога Слободан Милошевиќ ги „украде“ изборите во 2000 година.
Според извештаите на Би-Би-Си, Родс изјавил дека бил во директен контакт со Савиќ и дека групата „Чувари на заклетвата“ била подготвена да го следи српскиот план. Родс беше осуден за бунтовнички заговор.
Во своите видеа, Савиќ ги споредува настаните во САД со оставката на српскиот претседател Милошевиќ во 2000 година. Меѓутоа, активистите што беа активни во опозициското движење во Србија во тоа време, споредбата ја опишуваат како “фундаментално” различна.
Во Србија, оставката на Милошевиќ дојде по уништувањето на југословенските војни и широката опозиција против неговото владеење. Големите протести против Милошевиќ беа главно мирни, иако имаше неколку напади на зградите на државната телевизија и парламентот.
Савиќ, од друга страна, повикуваше на насилство во неговото видео, упатувајќи закани дека поддржувачите на Трамп треба да одат во главниот град, да ги нападнат телевизиските станици и владините центри за моќ, и да ги принудат војската и органите на редот да се предадат. Савиќ исто така тврдеше дека сите земји од Источна Европа сè уште се социјалистички диктатури и предупредуваше дека во САД ќе следува истото ако изборниот резултат не биде насилно поништен. Неговото видео имаше голем влијание врз лидерот на групата „Чуварите на заклетвата“, кој потоа повика на марш во Вашингтон.
Три дена откако видеото беше објавено, Родс напиша објава на веб-страницата Oath Keepers со наслов „Повик за акција! Марш на Вашингтон, запрете го крадењето, бранете го претседателот и поразете ја државата“.
Во објавата, тој ги повикува луѓето да маршираат во Вашингтон и да го заштитат претседателот Трамп, кој како што тврдеше, се борел против изборната кражба.
Родс го цитираше „патриотот од Србија“ и наведуваше дека планот се базира на револуцијата од 2000 година, вклучувајќи мирни протести, граѓанска непослушност и собирање на милиони луѓе во главниот град. Тој го сподели својот план во групите „Чуварите на заклетвата“ и други групи.
Во текот на судењето на Родс минатата година, американскиот обвинител Џефри Нестлер им рече на поротниците дека сличноста помеѓу функцијата на Родс и она што се случило на 6 јануари 2021 година е “зачудувачка”.
Во меѓувреме, Савиќ и неговата сопруга беа на патување. Двојката се преселила во САД набргу по објавувањето на видеото. Според работната историја и објавите на нивните профили на социјалните мрежи, тие пристигнуваат во Тексас на почетокот на 2021 година.
Претходно, Савиќ работел во Србија, Словенија и Франција, откако докторирал по хемија на Универзитетот во Белград. Неговата последна работа во академскиот свет била на Институтот Јозеф Стефан во Љубљана, каде што како доктор на науки работел како асистент, изјави портпаролот на институтот за Би-би-си. Неговиот договор завршил во март 2020 година, токму кога се појави пандемијата „Ковид-19“.
Неговата сопруга, Јовановиќ, исто така, докторирала на Универзитетот во Белград, а подоцна работела на Универзитетот во Лил во Франција како постдокторски соработник.
Според портпаролот на институцијата, во Тексас, таа работела во Центарот за рак M.Д. Андерсон до јуни 2022 година. Претставниците на М.Д. Андерсон одбија да коментираат дополнително, но на социјалните мрежи и Јовановиќ и Савиќ имплицираа дека таа е отстранета од својата работа или поради нејзиното противење на вакцините или поради одбивањето да прими вакцина против Ковид-19.
Савиќ претходно изјави дека бил далеку од Вашингтон на 6 јануари 2021 година. А, двојката одби повеќекратни барања да коментира за оваа приказна.
Меѓутоа, тие продолжуваат да објавуваат антикомунистички, екстремно десничарски, антиваксерски, антисемитски и конспиративни содржини на нивните профили на социјалните медиуми, кои се распространуваат низ широк спектар на мејнстрим и маргинални страници.
Тие објавуваат и пораки против ЛГБТИ заедницата и изразуваат бес поради илегалната имиграција. Откако се преселија во САД, тие продолжуваат да зборуваат и за можноста и неопходноста од политичко насилство.
Јовановиќ споделува мемиња кои повикуваат на насилство и повикува на егзекуција на американски официјални лица вклучени во одговорот на пандемијата „Ковид-19“. Пред неколку месеци, Јовановиќ стана вирален хит со видео во кое тврди дека социјалистите ги контролираат речиси сите нивоа на американската влада и планираат масовен хаос низ целата земја. Таа тврдеше дека „тираните“ мора да бидат отстранети од функцијата со употреба на сила доколку е потребно.
Копиите од видеото собраа милиони прегледи на неколку платформи на социјалните медиуми.
Иако парот одби да одговори на прашања на Би-би-си, минатата година Савиќ одговори на прашања од левичарскиот веб-сајт Talking Points Memo, во кој тој негираше дека поттикнува насилство, велејќи дека „лутите луѓе“ можат да бидат инспирирани од сè, од „книги“ до „рап песни“…
Тој рече дека бил во краток контакт со Родс, при што го повторил она што го кажал во неговите видеа. И тој рече дека не се сретнал лично со Родс или со кој било „чувар на заклетвата“ откако пристигнал во Тексас, ниту пак бил испрашуван од органите на редот.
Експертите велат дека Савиќ и Јовановиќ се дел од поголемиот тренд меѓу поддржувачите на бунтовниците во Капитол.
„Дури и откако неговото видео помогна да се инспирираат незаконските дејствија на Чуварите на заклетвата на 6 јануари, објавите на социјалните мрежи од Савиќ и неговата сопруга се полни со насилна и антисемитска реторика и теории на заговор за Ковид-19 и бунтот од 6 јануари“, вели Стивен Пигот, аналитичар во Western State Center, непрофитна организација која ги следи екстремистичките групи.
„Во двете години по бунтот, антидемократските групи и поединци продолжуваат да се залагаат и да се вклучат во политичко насилство на национално и локално ниво. Постојано и повторно видовме како насилната и дехуманизирачка реторика ја забрзува политичката омраза и насилство“, вели Пигот.
Департманот за внатрешна безбедност на САД одби да го коментира визниот статус на двојката, велејќи дека не можат да зборуваат за конкретни случаи, но рече дека властите продолжуваат да го истражуваат домашниот екстремизам.
Никол Халет, професор по право на Универзитетот во Чикаго и адвокат за имиграција, вели дека постојат бројни основи поврзани со безбедноста кои можат да ги спречат странците да влезат во Соединетите Американски Држави. Но, штом некое лице е во земјата, вели таа, тоа има право на поголемо ниво на правна заштита.
„Имате многу повеќе права внатре во земјата отколку надвор од земјата. Многу е можно луѓето да бидат примени во САД и подоцна властите да сфатат дека не требало да бидат. Владата прави грешки“, додаде професор Халет.
Не е јасно какви визи има парот, но Савиќ неодамна објави на Твитер за неговото долго чекање за да добие работна дозвола од САД.
Тие имаат фотографски бизнис, а минатата година започнаа проект за проучување на Библијата на нивниот канал на YouTube, нудејќи платени пакети за членство кои се движат од 5 до 100 долари за различни нивоа на вклученост и директна интеракција. Тврдеа дека биле инспирирани да го започнат проектот од „тековниот колапс на западната цивилизација“.
Сепак, видеата, кои тие ја нарекоа нивната серија „Базирана црква“, беа избришани од Јутјуб набргу откако двојката беше контактирана од Би-би-си.
