Për tetë muaj, bota, duke përfshirë edhe vendin tonë, po jeton në kushte të ndryshme për shkak të pandemisë kovid-19. Virusi imponoi rregulla të reja në funksionimin e përditshëm dhe nëse në fillim të pandemisë, po ndodhte “vala e parë” pas blerjes jashtëzakonisht të madhe për shkak të frikës dhe përhapjes së panikut dhe dezinformatave, duket se kjo valë gjatë verës u qetësua. Tani, disa muaj më vonë, disa njerëz janë ende duke jetuar në panik dhe frikë, dhe “nxitja” e këtyre emocioneve po rritet me përhapjen e vazhdueshme të dezinformatave, si dhe argumentet që partitë politike i zhvillojnë në kontekst të përballjes me situatën me kovid-19 që ndikon në mënyrë plotësuese në shëndetin mendor të njerëzve, shkruan Meta.mk.
Meta.mk qysh në mars bisedoi me psikologët dhe psikoterapistët Radmilla Zhivanoviq, Ana Bllazheva dhe Hristina Stefanovska. Ata ishin dakord që situata e atëhershme e shfaqur ishte ndryshim dhe sfidë e madhe për të gjithë, efektet e së cilës nuk mund të parashikohen, por do të ndikojnë në çdo aspekt të jetës. Psikologia Ana Bllazheva atëherë përmendi se është joreale të presësh që nuk do të ketë frikë dhe shqetësim, ankth dhe shumë gjendje të tjera. Tani ajo thotë se është mirë që jemi të vetëdijshëm se “normaliteti”, që në këtë rast do të thotë siguri themelore, nuk është arritur dhe është në rregull të ndjejmë lodhjen dhe frustrimin nga kërcënimi dhe pasiguria e vazhdueshme, krahas frikës që mund të ndryshojë intensitetin dhe variantet (ankth, panik, çrregullim obsesiv, paranojë, etj).
“Ndryshe nga fillimi kur ende ishim përballë fazave të para të krizës ose tronditjes, tani jemi në një fazë më të përparuar në të cilën përveç frikës është i pranishëm zemërimi, si rezultat i rezistencës dhe zhgënjimit që na pamundësohen gjërat që na duhen dhe i duam. Zemërimi shpesh drejtohet ndaj atyre që ne i shohim si një shtrëngim ose kërcënim shtesë – për disa ata janë ata të cilët bëjnë “panik”, për të tjerët janë ata, të cilët sillen sikur asgjë nuk po ndodh. Gjithashtu në fazën e “negociatave” përpiqemi të gjejmë mënyrë se ç’është ajo që mund t’ia lejojmë vetes, por prapë të mbetemi të mbrojtur. Për shembull, nuk do të dal nëpër lokale, por do t’i lejoj veten të shkoj në një ngjarje. Do të shmang turmat, por do t’i lejoj vetes kafe me miqtë në një kafene dhe të ngjashme. Ose do të dal me miqtë, por gjithmonë do të mbaj maskë dhe do të ruaj distancën dhe higjienën, etj”, shpjegon psikoterapistja Ana Bllazheva.
Por pandemia kovid-19 nuk i anashkaloi as më të vegjlit. Psikologia për fëmijë dhe adoleshentë, Hristina Stefanovska, disa muaj më parë tha se pandemia do të jetë një provë se çfarë lloj shtëpie dhe strehe të sigurt kemi krijuar. Sipas saj, ndryshimet që ajo tani vëren te fëmijët dhe prindërit, të fituara nga praktika e saj private dhe profesionale, ishin parashikuar tashmë në fillim të pandemisë.
Siç thekson Stefanovska, është shumë e rëndësishme të dini se fëmijët mësojnë për sjelljen njerëzore duke e vëzhguar atë përmes hulumtimeve intuitive. Për një kohë të gjatë ata kanë parë njerëz përreth tyre të veshur me maska që mbulojnë pothuajse të gjithë fytyrën, duke humbur kështu kontaktin themelor shoqëror ballë për ballë që përcjell një mesazh të tjetërsimit tek fëmija.
“Fëmijët nuk empatizojnë dhe ndihen të keqkuptuar nga të tjerët. Kjo i bën ata të vetmuar me një ndjenjë të zbrazëtisë në gjoksin e tyre. Në një nga seancat me fëmijë, një fëmijë tetë vjeç më tha: “A mund ta heq maskën që të flas më mirë dhe të më kuptoni se çfarë dua të them?” Fëmijët gjithashtu një kohë të gjatë shohin se prindërit e tyre nuk përqafohen, shmangin dhe nuk kanë kontakte fizike me miqtë, të afërmit dhe të dashurit e tyre dhe kanë bërë më parë atë që e programon fëmijën të tërhiqet në shtëpi, pa dëshirë të ecë dhe të jetë aktiv fizikisht, duke kaluar shumë kohë para ndonjë pajisjeje, për të shmangur grupet e njerëzve duke u ndjerë i pasigurt që shkakton ankth shoqëror ose krijimin e disa frikave irracionale në lidhje me lidhjet e reja shoqërore ose ekzistuese”, thotë Stefanovska për Meta.mk
Siç shton ajo, fëmijët nuk kanë frikë nga mikroorganizmat nga natyra, dhe fëmijët më të vegjël nuk dinë as se çfarë janë, por duke parë sjelljen e të rriturve ata mësojnë të reagojnë në mënyrë opsesive ndaj tyre. Opsesiviteti i tillë i bën ata të shqetësuar dhe të kufizuar, agresivë për shkak të ndjenjës së kontrollit mbi ta që ua privon krijimtarinë dhe mundësinë për t’u shprehur, thotë psikologia.
“Unë gjithashtu vë re forma regresive të sjelljes, një kthim në zakonet e fituara tashmë të tilla si: të hanë vetëm, të vishesh vetëm, të flenë vetëm në një dhomë. Nga ana tjetër, adoleshentët ka një ndjenjë të përgjithshme të pakënaqësisë dhe padurimit, zhgënjimit, mosinteresimit dhe zvogëlimit të të gjitha aktiviteteve si një “humbje kohe”, thekson Stefanovska, duke i porositur prindërit që të përqafojnë fëmijët e tyret më shumë se kurrë.
Psikologu-psikoterapist i licencuar Radmilla Zhivanoviq para disa muajsh tha se për shkak të besimit të humbur në sistemin që duhet të na mbrojë dhe mbështetë, njerëzit reagojnë në mënyrë impulsive, shpejt dhe irracionale, përmes çdo gjëje që u duket se do t’i mbron ata dhe do t’u siguron mbijetesë.