Софтверот за проверка на имотот на функционерите во Северна Македонија никако да се стави во употреба. И покрај тоа што неодамна е направена анализа за негово подобрување и функционализација, тој е само делумно функционален, со што се оневозможува целосна и ефективна контрола на функционерите кои не пријавиле дел од својот имот. Овој софтверски проект беше најавен уште во 2020 година, но во употреба беше пуштен само делумно на почеток на 2024 година. Кога Порталб.мк побара подетални информации за актуелниот статус на софтверот, од Државната комисијата за спречување на корупцијата не дадоа детални објаснувања околу тоа до која фаза е неговата функционалност, туку само објавија дека е завршена анализата на потребите на Државната комисија за спречување на корупцијата, процес кој беше најавен уште во мај минатата година.
„Преку проектот ЕУ-ИПА II е извршена една анализа на потребите на ДКСК, како и на можностите за подобрување и натамошно функционализирање на Електронскиот систем за поднесување на изјавата за имотната состојба и интересите, од која е изготвен е список на барања што ќе придонесе за функционално подобрување на софтверското решение во смисла на зголемување на бројот на регистри од кои ќе се обезбедуваат податоци во електронска форма, автоматизирана проверка на изјавите за имотната состојба и интересите, подобрување на визуелизацијата на податоците и извештаите, како и и корекција на откриените слабости, како и можности за поефикасно функционирање на истиот во иднина“, соопштија од ДКСК.
Кои модули се функционални?
Овој софтвер содржи неколку модули, кои исто така мора да бидат функционални за софтверот да може да работи целосно. Два модули се целосно функционални, еден модул сè уште не е и тој има врска со потребите на ДКСК и можностите за обезбедување на податоци од други државни институции до базите на податоци.
- Модулот за регистарот на избраните и именуваните лица почнал да се применува од 15.02.2023 година и е целосно функционален.
- Модулот за електронско пријавување на имотната состојба и интересите е ставен во употреба на 01.01.2024 година и е целосно функционален.
Што се однесува до модулот за електронска размена на податоците со надлежните институции, од ДКСК минатата година за Порталб.мк соопштија дека иако согласно член 25 став 4 од Законот за спречување на корупција и судир на интереси, во вршењето на своите овластувања ДКСК има пристап до базите на податоци кои ги поседуваат други органи и институции, преку директен електронски пристап и со користење на податоци од базите на податоци без надомест од 17 државни институции, преку платформата за интероперабилност на МИОА, има потпишано меморандуми за електронска размена на податоци со пет институции и тоа: Агенцијата за катастар на недвижностите, Министерството за внатрешни работи, Управата за јавни приходи, Централниот регистар на Република Северна Македонија и Централниот депозитар на хартии од вредност.
Со Централниот депозитар за хартии од вредност ДКСК е интегриран и директно поврзан со услугата, додека пак интеграцијата на ДКСК преку системот за интероперабилност на Министерството за внатрешни работи и врски се реализира со следните институции и регистри:
- Министерство за внатрешни работи:
-регистар на лични документи (пребарување по матичен број),
-регистрација на возила (пребарување по регистарски број и матичен број),
-регистар за дозволи за оружје (пребарување по матичен број).
- Централен регистар на РСМ:
-регистар на правни лица,
-информации за правните лица во РСМ – актуален статус (пребарување по број на субјект),
-измени во регистарот на правните лица на јавните установи.
- Управа за јавни приходи:
-регистар на годишни даночни пријави,
-Вкупен БДП (по стапка на наталитет),
-БДП на групата (по матичен број),
-Детален БДП (по матичен број и група).
- Агенција за катастар на недвижности:
-регистар на документи за сопственост (пребарување по број на имотен документ).
Важноста на софтверот
Софтверот на ДКСК проверува дали функционерите не пријавиле одреден имот што го поседуваат. Овој софтвер беше најавен уште во 2020 година и истата година требаше да биде ставен во функција, но тоа се направи дури на почетокот на 2024 година.
Антикорупциска, чија функција е борбата против корупцијата, наидува на бројни потешкотии при евидентирањето на имотот на службените лица, избраните функционери, именуваните и вработените во јавниот сектор.
Бидејќи има службеници кои не го пријавуваат целиот имот, евидентирањето оди тешко. Треба да постои механизам за детектирање во случај кога постои сомневање за енормно зголемување или зголемување над нивото на приходот на еден функционер и кога постојат сомнежи за нивната секојдневна работа, по што треба да следи отворање на процедура за проверка.
Инаку, функционерите кои нема да го пријават имотот во ДКСК подлежат само на парични казни. Владата веќе неколку години најавува дека ќе се донесе Закон за потеклото на имотот со кој функционерите треба да го објаснат несразмерно стекнатото богатство и доколку не го сторат тоа ќе имотот ќе им биде конфискуван, но предлогот од претходната влада веќе го нема.
Значи, во однос на борбата против корупцијата треба да има и Закон за потеклото на имотот. Функционерите и понатаму ќе имаат поголем простор за да го кријат богатството на неодреден период.
Во ноември 2021 година беше кажано дека предлогот за овој закон е испратен до Венецијанската комисија, по што истиот месец ќе треба да биде разгледан од локалните експерти, но сега овој предлог-закон исчезнат без трага.
Потсетуваме дека Европската комисија во својот последен извештај истакна дека Република Северна Македонија се постигнала напредок во спречувањето и борбата против корупцијата. „Корупцијата останува широко распространета во многу области и е прашање за сериозна загриженост“, се вели во извештајот.
