Иако поминаа две години од стапувањето во сила на Законот за употреба на јазиците во Северна Македонија, неговата примена во пракса е многу слаба. Во членот 23 од законот се вели дека „Во рок од една година од денот на влегувањето во сила на овој закон, сите надлежни институции се должни да донесат подзаконски акти“. Меѓутоа, пропусти во спроведувањето на овој закон се забележуваат во институциите како на централно, така и на локално ниво. Законот не се спроведува коректно ниту на официјалната веб-страница на Владата, а во последниот извештај на АПЈ се изнесени податоци за низок интерес на институциите за спроведување на овој закон, пишува Порталб.мк.
На официјалната веб-страница на Владата не се почитува целосно правото на граѓаните за информации на албански јазик иако ова е право загарантирано и е регулирано со Законот за употреба на јазиците. Во членот 1 став 3 од овој закон се вели:
Во сите државни органи во Република Македонија, централните институции, јавните претпријатија, агенциите, управите, заводите и организациите, комисиите, правните лица кои вршат јавни овластувања во согласност со закон и други институции, службен јазик покрај македонскиот јазик и азбука е и јазик што го зборуваат 20 отсто од граѓаните на Република Македонија и неговата азбука, како што е дефинирано со овој закон.
Во случај на неспроведување на овој закон, предвидени се материјални казни за институции и физички лица.
Член 22
(1) Глоба во износ од 4.000 до 5.000 евра во денарска противвредност за полесен прекршок ќе им се изрече на органите од член 1 став (3), член 2 став (3), како и на сите други институции за непочитување на одредбите од овој закон.
(2) Глоба во износ од 30 отсто од утврдената глоба ќе се изрече на службеното лице и одговорното лице во органите од ставот 1 на овој член.
При разгледување на официјалната веб-страница на Владата податоците на албански јазик во некои случаи воопшто не се појавуваат, а во некои случаи не се целосни или не се пополнети и ажурирани. Квалитетот и квантитетот на информациите на албански јазик може да се видат од рамката за брза навигација, при што на албански јазик има помалку категории на информации.
Во многу од категориите за информирање на албански јазик, информациите воопшто не се појавуваат или не се целосни. На пример, ако кликнете на категоријата: Владини економски мерки за спречување криза од ковид-19. Кога се отвора новата страница се прикажува само насловот и ништо повеќе.
Нема информации на албански јазик во категоријата: Протоколи што произлегуваат од планот за ублажување на рестриктивните мерки за да се спречи ширењето на корона вирусот. Додека во информациите на македонски јазик во оваа категорија има 78 статии.
Нема информации на албански јазик во категоријата: Јавни соопштенија. Додека во категоријата: Пристап до информации од јавен карактер, податоците на албански јазик се нецелосни.
Информациите на албански јазик се скратени и нецелосни дури и кога се работи за податоци за министрите. Во многу институции недостасуваат имињата на нивните раководители.
Владините прес-конференции не може да се најдат на албански јазик, верзијата на албански јазик секогаш се поставува доцна на Интернет, а информативните материјали на медиумите на албански јазик пристигнуваат доцна.
Што го попречува целосното спроведување на Законот за двојазичност на владината веб-страница?
За да дознаеме повеќе околу пречките за информации на веб-страницата на Владата на албански јазик, нашата редакција упати неколку прашања до Владата. Иако поминаа повеќе од 20 дена од испраќањето на е-поштата до Владата, никој од оваа институција не одговори на нашето барање. За да провериме дали нашето барање стигнало до Владата, нашата редакција оствари телефонски разговор со оваа институција. За време на разговорот ни беше ветено дека во рок од неколку часа ќе имаме официјален став за предметното прашање. Сепак, одговор сè уште не добивме. Во меѓувреме, на веб-страницата на Владата нема промена во содржината и количината на информации на албански јазик.
Централните и локалните институции не се заинтересирани за спроведување на Законот за двојазичност
Според член 18 од Законот за употреба на јазиците, беше основана Агенцијата за спроведување на јазиците (АСЈ), со цел да се промовира, заштити и еднакво да се спроведува службениот јазик што го зборуваат најмалку 20 отсто од граѓаните на Република Македонија и неговото писмо. Според објавените податоци во најновиот годишен извештај на Агенцијата за спроведување на јазиците (АСЈ), нема интерес кај централните и локалните институции за почитување и спроведување на Законот за спроведување на јазиците. Во текот на 2020 година АЗЈ достави 428 анкетни прашалници до институциите на централно и локално ниво, а добиле одговори од само 119 институции. Така, само 27,8 отсто од институциите во Северна Македонија одговориле на истражувањето на AЗЈ.
Од 119 одговори дадени, произлегува дека:
- 70 институции ги исполниле обврските од член 23 од законот, а 40 институции делумно;
- Само 28 институции обезбедиле организациска форма за превод и лекторирање на и од албански јазик, додека 88 други институции не обезбедиле никаква организациска форма;
- 75 институции немаат преведувачи и лектори, додека 28 институции имаат само по 1 преведувач и лектор;
- 63 институции немаат предвидено финансиски средства за преведувачи и лектори за 2021 година;
- 79 институции одговориле само на македонски јазик, 36 на два јазика и 4 институции одговориле само на албански јазик;
Имплементација на двојазичност во РСМ, клучен елемент во зајакнувањето на соработката со Албанија
На заедничката владина седница, меѓу Северна Македонија и Албанија, во 2017 година премиерот на Албанија, меѓу другото, ја истакна важноста на користењето на албанскиот јазик на целата територија на Северна Македонија.
„Се надевам дека законот за користење на албанскиот јазик во Македонија ќе биде одобрен и имплементиран што е можно поскоро. Музејот на Азбуката во Битола треба да се трансформира во културно-уметнички центар. Симболиката зборува многу за сите заедно. Работевме и ќе работиме за благосостојба и целосна безбедност на потенцијалот на македонското малцинство во Албанија“, рече шефот на албанската влада, Еди Рама.
На 11.01.2018 година, Парламентот на Северна Македонија го изгласа Законот за употреба на јазиците на етничките заедници, со кој се промовира официјалната употреба на албанскиот јазик во сите тела на централната власт. Законот помина со 69 гласа „за“, додека опозициската партија ВМРО-ДПМНЕ, нарекувајќи го законот противуставен, го бојкотираше гласањето.
Пред две години, претседателот на Собранието на Северна Македонија го потпиша Законот за употреба на јазиците. Закон за јазиците предвидува целосна употреба на албанскиот јазик, или како што е формулирано, јазикот што го зборуваат повеќе од 20 проценти од населението, во Владата, Собранието, органите на судската власт, јавната администрација како и другите претпријатија и институции. По усвојувањето на Законот, неговата имплементација беше предвидено да започне една година по неговото влегување во сила и сите институции требаше да донесат подзаконски акти за спроведување на Законот за јазиците. За институциите кои нема да го почитуваат Законот за јазици, предвидени беа и глоби од 4 до 5.000 евра, додека за функционерите или службениците кои не го почитуваат ова начело ќе им се одземат 30 отсто од платата.
Порталб.мк и претходно известуваше за празнините во спроведувањето на Законот за употреба на јазиците. По објавувањето на статијата: РСМ, никој не одговара за знаците од времето на Енверовата Албанија, треба многу да се подобри спроведувањето на законот за јазици, иако никој не презеде одговорност, имаше реакција од некои институции.
