Од почетокот на руската агресија во Украина, на 24 февруари 2022 година, дневните информативни хроники на сите медиуми во нашата земја се полни со информации за состојбата на воените борби таму. За тивката и лукава војна преку пропаганда и дезинформации на Кремљ, се зборува многу малку. Украинската новинарка и аналитичарка Зоја Красовска во ексклузивно интервју за Portalb.mk раскажува за актуелната состојба на жестоката војна со дезинформациите во Украина и пошироко.
Текстот подолу го пренесуваме во целост:
Иако често на прв поглед дезинформациите може да изгледаат смешни и идиотски, тие всушност се многу опасни за поединецот, за јавното мислење во целина, па дури и за безбедноста на целата земја. Зоја Красовска, аналитичар на Медиа форумот на Лвив, директно од Украина објаснува како Русија се бори против оваа земја преку дезинформации и пропаганда.
„Главниот фокус на руската пропаганда е променет. Во февруари 2022 година – ја користиме дефиницијата „втора руска инвазија на Украина“, бидејќи првата започна во февруари 2014 година кога беше анектиран Крим – така што на почетокот на втората руска инвазија на Украина, руската пропаганда ширеше идеи да се земе Киев за 2-3 дена. Но, сега пораките не се толку оптимистички за руската страна – не за брза победа, но барем да останеме силни и да не паднеме. Пред една година руската страна беше поконсолидирана во наративите на еден народ (Руси и Украинци), и денацификација и демилитаризација на Украина. Тоа беше и пораката дека курсот на Украина во НАТО е причина за нападот. Но, сега е повидлив наративот дека Русија се бори против Глобалниот Запад. И понекогаш, тоа станува аргумент во дискусиите за западната поддршка на Украина. За жал, Русија е доста ефикасна во овој случај“, вели Зоја Красовска.
Таа вели дека иако украинските медиуми, медиумските организации, па дури и Владата одлично си ја вршат работата на медиумската едукација на граѓаните, сепак е невозможно да се создаде целосен имунитет од руските дезинформации.
„Најефикасната руска пропаганда во Украина е на окупираните територии, каде што нема техничка и физичка можност да има алтернативни медиумски извори. Тие се обидуваат да го убедат локалното население дека „киевскиот режим не се грижи за луѓето“. Друга широко распространета дезинформација (особено во Мариупол) беше „дека целото гранатирање е резултат на присуството на украинската армија во градот“. Иако е нелогична изјава, можете да замислите колку е делотворна за луѓето кои се борат со постојано гранатирање, глад и жед“, додава Красовска.
Во моментов главен извор на руската пропаганда во Украина е Телеграм. Од друга страна, за украинскиот новинар загрижува фактот што руската пропаганда е широко распространета низ светот.
„Руската пропаганда – која ја сметам за многу опасна – стана ефективна во Европа, но и во Азија, Јужна Америка и Африка. Тамошните општества природно знаат помалку за Украина и контекстот на руската агресија. Тоа ги прави луѓето поподложни на пропаганда. И тука е многу важна линија на фронтот за руските стратегии за хибридно војување – затоа што јавната поддршка често влијае на активностите на владите кои одлучуваат да дадат оваа или онаа поддршка на Украина“, изјави Красовска.
Долга е историја на дезинформацииите
Можеби за дел од јавноста војната со дезинформации е актуелна тема, но реалноста е дека оваа војна постои долго време. Зоја Красовска, која во 2012 година магистрираше новинарство на тема „Руско-украинските односи преку медиумите“, вели дека Русија со векови се бори со дезинформации и воопшто информации во Украина.
„Всушност тоа беше ментална, информативна и културна инвазија. За илустрација, можам да дадам пример. За време на Евромајдан кој стана Револуција на достоинството во Украина во 2013-2014 година, главниот слоган беше: правда за корумпираниот претседател Јанукович и евроинтегративен курс за Украина. Но, руските провладини медиуми го пренесоа тоа главно како антируски протести на Украинците. Се разбира, европската интеграција е другата страна на зајакнувањето на врските со Русија… Но, целите и волјата на активистите на Мајдан не беа првенствено насочени кон Русија како што тврдеше нивната пропаганда. За жал, во тоа време украинското информативно поле, особено источните и јужните региони беа многу зависни од руски извори. Тоа предизвика анти-мајдан, антиукраински движења кои исто така станаа основа за сепаратистичко влијание на Крим и Донбас во 2014 година“, изјави Зоја Красовска.
Несомнено е дека дезинформациите влијаат на професионалното новинарско известување. Новинарите треба двојно да ги проверат сите информации и особено да направат опсежно истражување за личности на кои им е даден медиумски простор.
„Потребно е повеќе време. И понекогаш фалсификатите или дезинформациите можат да го одвлечат вниманието на новинарите од нивната работа, да го променат нивниот фокус од нешто навистина важно. Многу е важно странските новинари да навлезат во контекстот. Многу сум загрижен кога новинарите ја нарекуваат руската пропаганда глупава, очигледна, смешна. Тоа значи дека таквите професионалци можат да го видат само врвот на пропагандната. Пропагандата може да се преправа дека е само алтернативно мислење, што е многу важно да не се игнорира. Пропагандата во светот на пост-вистината користи демократски правила против демократиите“, вели Зоја Красовска.
Новинарите кои на светот му ги откриваат воените злосторства извршени од рускиот агресор во Украина, директно влегуваат во листата на непријатели на Русија. Од 24 февруари досега се убиени 47 новинари, од кои осум додека ги извршувале професионалните обврски.
„Несакан ефект на руската пропаганда врз украинските новинари и медиуми е бранот напади на социјалните мрежи. Оваа ситуација открива некои празнини и недостатоци во политиките на социјалните мрежи, но покажува и дека Русија работи со „фабрики за тролови“ за да ги постигне своите цели. Постои реална закана по животот на новинарите кои работат на фронтот. Не зборувам за очигледните причини за висок ризик, туку дека новинарите можат да бидат на мета затоа што ја кажуваат вистината. На пример, новинарите на АП Мстислав Чернов и Евгениј Малолетка кои работеле во Мариупол. Тие биле принудени да го напуштат Мариупол бидејќи Русите ги ловеле. Причината беше нивната работа – ги прикриваа руските воени злосторства, најпознат случај беше бомбардирањето на породилиштето, кое руските пропагандисти се обидоа да го исценираат“, вели Зоја Красовска.
Тука може да се види и списокот на убиени новинари, имиња регистрирани од Институтот за масовни информации во Украина.
Инфраструктура против дезинформациите
Украинската новинарка вели дека нејзината земја не само што се бори со Русија на фронтот, туку се прави голем напор и во развојот на стратегии и програми за заштита на Украинците од руските дезинформации.
„Украина изгради (можам да ја наречам) инфраструктура за борба против дезинформациите. Невладините организации и истражувачите се главните поставувачи на трендови овде – StopFake, Detector Media, Texty media, Vox Ukraine и други проверувачи на факти. Сега многу национални и локални медиуми имаат делови или проекти за демистификација на дезинформациите. Постојат неколку владини центри како што се Центарот за контраразузнавање во Советот за национална безбедност и одбрана на Украина, сите одбранбени структури – од Министерството за одбрана до Сајбер-полицијата, исто така, Министерството за култура и информативна политика, Министерството за дигитална трансформација, Министерството за образование се многу активни во промовирањето на чистотата на информациите, критичкото размислување, сајбер безбедноста и разоткривањето на лажни вести. Верувам дека образованието и добрата информираноста се најдобриот третман против пропагандата. Ова е како вакцина која гради имунитет. Но, генерално, нивото на критичко размислување не е совршено. Технологиите носат нови предизвици, па изгледа како вечна битка“, рече Зоја Красовска.
Жените – главни во едукацијата и информирањето
Красовска вели дека жените станале главни во едукацијата на јавноста за борбата против дезинформациите и во информативниот простор.
„Повеќето украински новинари се жени. Многу машки новинари доброволно се пријавиле за војска или биле регрутирани. Тоа значи дека обемот на работа кај жените е зголемен. Не смееме да заборавиме на домашните работи и грижата за нивните семејства. Жените се воени дописници, исто така, не ги напуштаат своите работни места и покрај тоа што некои од нив имаат мали деца и/или нивните партнери се во војска“, објаснува таа
Зоја Красовска вели дека медиумската војна што ја води Русија ја загрозува безбедноста на целиот свет. Украина е земјата која може да даде голема помош во справувањето и спречувањето на последиците од овој ризик.
„Руската пропаганда не е проблем само за Украина. Русија се обидува да интервенира и да воспостави присуство на сите валидни платформи за ширење пропаганда. Подготвени сме да го споделиме нашето единствено искуство во борбата против оваа пропаганда. Неопходно е да се слушнат Украинците во овој разговор. Можеме да ја видиме директната врска помеѓу информациските операции и таканаречената специјална операција; што е вистинска брутална војна на границите на демократскиот свет. Пропагандата влијае на реалните процеси во безбедноста и политиката. Затоа, мора да дејствуваме похрабро и побрзо за да се справиме со оваа закана. Сепак, демократиите можеби не сакаат да дејствуваат превентивно. Но, превентивните дејствија им помогнаа на Украинците да бидат поподготвени за очекуваната втора инвазија“, рече Зоја Красовска.
***
Овој напис е изработен во рамките на проектот Промовирање на пристап до веродостојни вести за борба против дезинформации, имплементиран од Фондацијата Метаморфозис. Написот, кој е првично објавен во Вистиномер, e овозможен со поддршка на американската непрофитна фондација NED (National Endowment for Democracy). Содржината на написот е одговорност на авторот и не секогаш ги одразува ставовите на Метаморфозис, НЕД или нивните партнери.
