Η ισορροπία μεταξύ της ανάγκης για επαγγελματική και εμπνευσμένη ενημέρωση από τη μία πλευρά και το απόρρητο των προσωπικών στοιχείων των ατόμων που προσβλήθηκαν από τον ιό Covid 19 από την άλλη πλευρά, αποτελεί μια από τις νέες προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι, ενώ οι ειδικοί λένε ότι η επιλογή θα πρέπει να γίνει πολύ προσεκτικά.
Εκτός από την απειλή για την προσωπική υγεία, με το ξέσπασμα της πανδημίας του Covid 19, τα μέσα ενημέρωσης του Κοσσυφοπεδίου ήρθαν αντιμέτωποι με μια νέα κατάσταση για την οποία έπρεπε να ενημερώνουν καθημερινά.
Διαδίδονταν ψευδείς ειδήσεις και ανακριβείς πληροφορίες, χωρίς προηγουμένως να ταυτοποιούνται οι περιπτώσεις κρουσμάτων στη χώρα. Αφότου δημοσιεύτηκαν οι ειδήσεις για τα πρώτα δύο κρούσματα, το όνομα του ανθρώπου ο οποίος θεωρείται ότι αποτελεί την πηγή της μολύνσεως, διαδόθηκε αστραπιαία από κάποια online μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Αμέσως μετά, οι ίδιοι οι εκπρόσωποι των υπηρεσιών και των θεσμών, συμπεριλαμβανομένων και των δημάρχων, άρχισαν να δημοσιεύουν σχετικά με τα κρούσματα, τους θανάτους ή τις αναρρώσεις, δημοσιεύοντας ταυτόχρονα και την ταυτότητα των προσώπων που μολύνθηκαν από τον ιό.
Η ανακοίνωση των προσωπικών στοιχείων των ασθενών πολύ γρήγορα καταδικάστηκε από τις ενώσεις των δημοσιογράφων και άλλων ειδικών, οι οποίοι ισχυρίζονταν ότι το απόρρητο των προσωπικών στοιχείων των ασθενών, ιδιαίτερα αυτών που δεν είναι δημόσια πρόσωπα, θα πρέπει να μην παραβιάζεται.
Ακόμη και εκτός πανδημίας, οι νόμοι του Κοσσυφοπεδίου σαφέστατα προβλέπουν ευθύνη των ατόμων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης σχετικά με το απόρρητο των στοιχείων των ασθενών και την προστασία των προσωπικών πληροφοριών γενικά.
Το Σύνταγμα της Δημοκρατίας του Κοσσυφοπεδίου, στο άρθρο 36 προβλέπει ότι „το κάθε πρόσωπο απολαμβάνει το δικαίωμα προστασίας των προσωπικών στοιχείων“.
Παραβιάζοντας τους κανόνες αυτούς, τα μεμονομένα άτομα, τα μέσα ενημέρωσης και οι οργανώσεις μπορούν να τιμωρηθούν με χρηματικό πρόστιμο, όπως και με άλλου είδους ποινές.
Η Φλουτούρα Κουσάρι, δικηγόρος για τα δικαιώματα των μέσων ενημέρωσης, τονίζει τη ζημία που προκλήθηκε από ένα μικρό μέρος των μέσων ενημέρωσης του Κοσσυφοπεδίου σχετικά με το απόρρητο των στοιχείων των ασθενών.
„Εν καιρώ πανδημίας, η προστασία του απορρήτου των ασθενών αποτελεί μια από τις κύριες ευθύνες των δημοσιογράφων. Κάποια μέσα ενημέρωσης – αν και μικρός αριθμός αυτών – σοβαρά και σκόπιμα παραβίασαν το απόρρητο των ασθενών, αποκαλύπτοντας τα στοιχεία τους και προκαλώντας έτσι σχεδόν ανεπανόρθωτη ζημιά“, δήλωσε η δικηγόρος.
Σύμφωνα με την ίδια, η δημοσίευση της ταυτότητας των ασθενών είναι πιο παραδεκτή όταν λόγος γίνεται για δημόσια πρόσωπα, όχι όμως πάντα.
„Και σε τέτοιες περιπτώσεις, το συμφέρον του κοινού θα πρέπει να εκτιμηθεί καλά“, πρόσθεσε η Κουσάρι.
Πότε είναι παραδεκτό να δημοσιεύονται τα ονόματα των ασθενών με Covid 19;
Παρομοίως με τις υπόλοιπες επειχειρήσεις, τα μέσα ενημέρωσης του Κοσσυφοπεδίου αισθάνθηκαν το οικονομικό χτύπημα που προκλήθηκε από την πανδημία, ενώ τώρα έχει προστεθεί και ο προσωπικός κίνδυνος για τους δημοσιογράφους και τους καμεραμάν, με την ευθύνη για την ενημέρωση σε μια τέτοια κατάσταση.
Ο Άλμπαν Ζενέλι, διδάσκων στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Πρίστινα, δήλωσε ότι η μη επαγγελματική ενημέρωση και το ,,πλασάρισμα,, ψευδών ειδήσεων σχετικά με τον Covid 19, λάβαινε χώρα συχνότερα στα κοινωνικά δίκτυα απ΄ότι στα mainstream μέσα ενημέρωσης.
„Διάφορες ιστοσελίδες των κοινωνικών δικτύων εκμεταλεύτηκαν αυτήν την κατάσταση με σκοπό να αυξηθεί η online κυκλοφορία. Εδώ θα μπορούσε να βρει εφαρμογή η θεωρεία του media effect, σύμφωνα με την οποία τα κοινωνικά δίκτυα εκμεταλεύονται την συναισθηματική κατάσταση του κοινού, όπως είναι ο φόβος, η αβεβαιότητα, ο πανικός και άλλες παρόμοιες καταστάσεις, για να λάβουν πολύ συχνά clicks από το ασυνείδητο κοινό, το οποίο δρα υπό την επήρεια των συναισθημάτων αυτών“, ανέφερε ο Ζενέλι.
Με την αύξηση του αριθμού των κρουσμάτων του Covid 19, στη χώρα άρχισαν να εμφανίζονται και άλλα προβλήματα, για τα οποία οι ασθενείς ή οι οικογένειές τους επιθυμούσαν να μιλήσουν στα μέσα ενημέρωσης. Οι έρευνες για τις υποψίες για διάφορες καταχρήσεις συμπεριλάμβαναν και απόψεις ασθενών ή μελών των οικογενειών τους.
Σύμφωνα με την Φλουτούρα Κουσάρι, σε κάθε περίπτωση ενημέρωσης στην οποία περιλαμβάνεται και η ταυτότητα των ασθενών, εκτός από την σύμφωνη γνώμη αυτών, θα πρέπει να εξεταστεί και αν το συγκεκριμένο πρόσωπο κατανοεί τις πιθανές συνέπειες από την είδηση αυτή.
„Η δημοσιεύση ονομάτων ασθενών ή καταλόγων με τα ονόματα ανθρώπων σε καραντίνα, αποτελεί κατάφωρη παραβίαση του απορρήτου των στοιχείων τους. Η δημοσίευση των ονομάτων ασθενών μπορεί να γίνει μόνο όταν ο ίδιος ο ασθενής εγκρίνει την αποκάλυψη των δεδομένων υγείας, ενώ οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να βεβαιωθούν ότι η έγκριση αυτή έχει δοθεί από άτομο που κατανοεί καλά τις συνέπειες. Συμβαίνει συχνά κάποια άτομα να πέσουν θύματα των μέσων μαζικής ενημέρωσης επειδή αυτά τους ωθούν να αποκαλύψουν στοιχεία χωρίς στο μεταξύ να κατανοούν καλά τις συνέπειες που θα ακολουθήσουν τη δημοσίευση της είδησης“, τόνισε η Κουσάρι.
Ο Άλμπαν Ζενέλι, τόνισε επίσης και την ανάγκη προσοχής των μέσων μαζικής ενημέρωσης σχετικά με το απόρρητο των στοιχείων των ασθενών.
„Το δικαίωμα κάποια στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων και των ιατρικών, να είναι μόνο προσωπικά, αποτελεί βασικό δικαίωμα του ανθρώπου και τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να το σέβονται αυτό, παρ΄όλου του γεγονότος ότι μπορεί να υπάρχει δημόσιο συμφέρον γι΄αυτά. Ακόμη και με τους ηθικούς και επαγγελματικούς κώδικες που εφαρμόζονται στο Κοσσυφοπέδιο και τους ισχύοντες νόμους, το δικαίωμα του απορρήτου των στοιχείων για μη δημόσια πρόσωπα, όπως είναι τα περισσότερα απ΄αυτά που έχουν νοσήσει από Covid 19, είναι απαραβίαστο. Για το λόγο αυτό, τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει αυτό να συνεχίσουν να το σέβονται“, δήλωσε ο Ζενέλι.
Τα διλήμματα για την αποκάλυψη της ταυτότητας των θυμάτων του Covid 19 και την σχετική δημοσίευση είδησης, δεν έλειψαν ούτε και από τα παγκοσμίου φήμης μέσα ενημέρωσης.
Γράφοντας ιστορία στις δημοσιεύσεις των μέσων ενημέρωσης, η εφημερίδα The New York Times, στις 24 Μαϊου δημοσίευσε ονόματα 1.000 ανθρώπων που απεβίωσαν λόγω του Covid 19, κάτι που αποτελεί μόνο ένα μέρος από τα θανάσιμα κρούσματα λόγω του ιού στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Το ιστορικό πρωτοσέλιδο συνοδεύτηκε από τον τίτλο „μια ανυπολόγιστη απώλεια“.
Από την άλλη πλευρά, στο Κοσσυφοπέδιο εώς τώρα έχουν καταγραφεί 30 θύματα του ιού, ενώ έχουν δημοσιευθεί και τα προσωπικά στοιχεία κάποιων απ΄αυτά.
Οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι ο στιγματισμός των ανθρώπων που έχουν προσληφθεί από τον ιό, αποτελεί τον κύριο παράγοντα κινδύνου στη δημοσίευση των ειδήσεων, λαμβάνοντας υπόψη το μικρό αριθμό πληθυσμού.
„Είμαι πεπεισμένος ότι όσο το άτομο δεν αποτελεί δημόσιο πρόσωπο, δεν είναι απαραίτητο να γίνονται εξαιρέσεις κατά την αποκάλυψη της ταυτότητας ατόμων που νόσησαν από τον ιό. Τα μέσα ενημέρωσης πρέπει να μπορούν να ξεχωρίζουν τις πληροφορίες που αποτελεούν δημόσιο συμφέρον, δηλαδή να μπορούν να εκτιμούν ποιές πληροφορίες θα βοηθήσουν την κοινωνία και τις γνώσεις των πολιτών της“, πρόσθεσε ο Ζενέλι.
Επίσης πρόσθεσε ότι „πολύ συχνά, προσπαθώντας να τα παρουσιάσουν ως δημόσιο συμφέρον, τα μέσα ενημέρωσης αποκαλύπτουν τα ονόματα των ανθρώπων, αλλά στην ουσία ενδιαφέρονται μόνο για την αύξηση των αναγνωστών/ακροατών τους“. Παρ΄όλα αυτά, σύμφωνα με τον Ζενέλι, ο στιγματισμός των ασθενών μπορεί να δυσκολέψει την καταπολέμηση της μολυσματικής αυτής ασθένειας.
Αυτήν την στιγμή στο Κοσσυφοπέδιο έχουν καταγραφεί 1064 κρούσματα του Covid 19, ανάρρωσαν 829 άτομα, ενώ απεβίωσαν 30.
Κείμενο: Ντορουντίνα Μπαλίου
