Американскиот потпретседател Џеј Ди Венс ја обвини Данска дека не ја обезбедува Гренланд доволно добро и сугерираше дека САД би ја заштитиле полуавтономната данска територија подобро, на која претседателот Доналд Трамп сака да добие контрола, пренесува Ројтерс.
За време на посетата на американската воена база во Питуфик, на северот од Арктичкиот остров, Венс изјави дека САД во моментов немаат планови да ја прошират својата воена присутност на теренот, но ќе инвестираат во дополнителни ресурси, вклучително и дополнителни воени бродови.
Тој вети почит кон суверенитетот на Гренланд, но исто така сугерираше дека територијата ќе ги види придобивките од партнерството со САД, што данскиот премиер го нарече „неправедно“.
„Данска не го следеше темпото и не посвети доволно ресурси за да ја обезбеди оваа база, нашите трупи и, според мене, народот на Гренланд од многу агресивни упади од Русија, Кина и други држави“, рече Венс, без да даде конкретни детали за наводните упади. Трамп често истакнувал дека САД имаат безбедносен императив да го преземат островот, кој е под контрола на Данска од 1721 година.
Острата критика на Венс кон Данска – долгогодишен американски сојузник и членка на НАТО – е уште еден пример за малото внимание што администрацијата на Трамп го посветува на традиционалните американски сојузништва.
За време на посетата на Гренланд, Венс истакна дека Русија, Кина и други нации покажуваат „исклучителен интерес“ за арктичките премини, поморските патишта и минералите во регионот. Тој најави дека САД ќе инвестираат повеќе ресурси, вклучително и воени бродови и мразокршачи, кои ќе имаат поголемо присуство во земјата.
Додека граѓаните на Гренланд изразија загриженост за посетата, Венс вети дека народот ќе има „самоопределување“ и дека САД ќе го почитуваат неговиот суверенитет.
„Верувам дека на крајот тие ќе се здружат со САД,“ рече тој. „Можеме да ги направиме многу побезбедни. Можеме да обезбедиме многу поголема заштита. И мислам дека и економски ќе им биде многу подобро.“
Оваа изјава дојде само неколку часа по формирањето на нова владејачка коалиција во главниот град Нук, која изрази намера за одржување на врските со Данска.
Новиот премиер на Гренланд, Јенс-Фредерик Нилсен, изјави дека посетата на САД е „знак на непочитување. Со години стоевме рамо до рамо со Американците во многу тешки околности. Затоа, описот на потпретседателот за Данска не е фер“, изјави данската премиерка Мете Фредериксен.
Данскиот министер за надворешни работи, Ларс Локе Расмусен, изјави дека Венс е во право дека Данска не направила доволно, но додаде дека и САД имаат дел од одговорноста.
Венс се сретна со припадниците на американските вооружени сили по пристигнувањето, благодарејќи им за нивната служба на далечната база Питуфик, која се наоѓа 1.200 километри северно од Арктичкиот круг.
Според договорот од 1951 година, САД имаат право да ја посетуваат базата кога ќе посакаат, доколку ја известат Гренланд и Копенхаген. Питуфик е од стратешко значење за американскиот систем за предупредување од балистички ракети.
Островот, чиј главен град е поблиску до Њујорк отколку до Копенхаген, има големи резерви на минерали, нафта и природен гас, но развојот е бавен, а американските инвестиции во рударството се минимални. Еден официјален претставник на Белата куќа изјави дека Гренланд има значителни резерви на ретки минерали, кои ќе бидат клучни за економијата на иднината во САД.
Аналитичарите се прашуваат колку далеку ќе оди Трамп во обидите да ја преземе контролата врз островот.
„Сè уште е малку веројатно дека САД ќе користат воени средства“, изјави Андреас Остхаген, експерт за арктичка политика од Институтот Фритьоф Нансен во Осло.
„Но, за жал, веројатно е дека Трамп и Венс ќе продолжат да користат други средства на притисок, како што се двосмислени изјави, полуофицијални посети на Гренланд и економски инструменти,“ додаде тој.
Истражувањата покажуваат дека речиси сите жители на Гренланд се против приклучување кон САД. Антиамерикански демонстранти, носејќи капи со натпис „Make America Go Away“ и транспаренти „Yankees Go Home“, организираа едни од најголемите протести во историјата на Гренланд.
Во четвртокот, жителите на Нук засадија знамиња на Гренланд во снегот и поставија картонски знак со натпис на англиски: „Нашата земја. Нашата иднина.“
Во петокот, премиерот Нилсен повика на политичко единство. Неговата пробизнис партија „Демократите“, која поддржува постепено осамостојување од Данска, освои најмногу гласови на изборите на 11 март.
„Во време кога сме под притисок, мораме да бидеме обединети,“ рече Нилсен на прес-конференција.
