fbpx

Судбината на новите рудници на Југоистокот врзана со „името“

-

Ќе добие ли Македонија нови рудници во 2019 година на југоистокот од државата? Оваа дилема би можела да биде разрешена уште во првата половина на годинава, ако се има предвид дека се усвоени уставните измени и се релаксира општествениот амбиент во пресрет на членството во НАТО. Се очекува да бидат откочени повеќето од сега закочените процеси, меѓу кои и решавањето на иднината на спорните доделени концесии за експлоатација на рудното богатство, каков што е рудникот Иловица.

Решавањето на проблемот со отворањето на рудниците во југоисточна Македонија е во своевиден застој, откако имаше поништување на локалните референдуми во Валандово и во Гевгелија од страна на Уставниот суд со исто образложение – дека прашањето за концесии за експлоатација на рудното богатство не е од локално значење за да може локалната самоуправа да распишува референдум. На овие одлуки, со кои на некој начин беше релативизирана јасно изразената воља на мнозинството граѓани од некои општини во југоисточниот регион на државата против отворањето рудници за експлоатација на метали од земјината утроба, му претходеше безмалку двегодишен отпор на еколошки здруженија, поединци, но и на претставници на локалната самоуправа против отворање на рудници на планината Кожуф во гевгелискиот крај, во месноста Казандол во дојранско-валандовскиот регион како и кај струмичките села Штука и Иловица.

Во Македонија во моментов има 14 активни концесии за експлоатација на металични суровини, кои ги доделува Министерството за економија, од кои компаниите „Еуромакс Рисорсис“ и „Булмак Пробиштип“ имаат по две концесии – „Еуромакс“ за експлоатација за бакар и злато на локацијата Иловица – Штука, а „Булмак“ за олово и цинк во Злетово и во Тораница. Во велешки Гроот ќе се екплоатира никел, во кичевско Тајмиште-железо, во кумановско Лојане антимон, Скопски „Легури“ ќе вади манган од падините на Стогово, олово и олово-цинкова руда се експлоатира во Саса, во кривопаланечко Луќе, Злетово и Тораница, додека пак бакар и злато треба да се копаат во Иловица, Плавица и Црни Врв, Пробиштип, а бакар во Бучим и Боров Дол.

Исто така, во моментов има уште девет доделени концесии за детални геолошки истражувања за металични суровини – за бакар, злато и сребро во пробиштипска Плавица и Црни Врв како и во Старо Нагоричане, на Плавуш кај Валандово, за бакар и злато во Двориште, беровско и за металични суровини во Саса и во Шопур, Радовиш. Концесијата за детални геолошки истражувања на Кожуф, Владата  во 2017 година му ја одзеде на концесионерот „Резервоар Минералс“, а во март 2018 на „Сардич МЦ“ му беше одземена и концесијата за експлоатација на бакар, злато и сребро во Казандол. За овие две локации, во пролетта 2017 година беа одржани и локални референдуми во Гевгелија, Богданци, Дојран и Валандово, кои покажаа масовно незадоволство на локалното население од можноста во нивна непосредна близина да се врши ископување и експлоатација на метални суровини.

Од разместеноста на овие локации на мапата на Македонија забележителна е концентрацијата на рудниците на металични суровини во Источна Македонија, посебно во југоисточниот регион, кој досега беше познат по земјоделие и раноградинарско производство поради поволните географски, морфолошки и климатски услови. Државата во бројни плански документи се ориентирала кон развојот токму на земјоделскиот сектор, па така во Програмата за развој на Југоисточниот плански регион за периодот од 2015-2019 како Стратешка цел број 6 стои дека развојот на регионот е возможен само доколку се темели на оддржливото управување и заштитата на животната средина бидејќи  „квалитетот на животната средина во Југоистичниот плански регион е во релативно добра состојба со што на регионот му се дава силен предзнак за еколошки чист предел“ и дека непостоењето на големи загадувачи во регионот овозможува да се одржува и надградува стекнатиот имиџ на еколошки чист предел.

Како е тогаш возможно државата стратешки да се преориентирала на развој на рударството во истиот тој регион кога оваа индустрија има големо, често многу негативно влијание врз животната средина. Најголем број од концесиите се доделени за време на претходната влада на чело со ВМРО-ДПМНЕ. „Нема развој без развојот на рударството“ беше ставот на Илија Димовски, потпретседател на ВМРО-ДПМНЕ, кој пред парламентарните избори во 2016 година се пофали дека „во изминатите десет години се направија голем број на реформи за да се привлечат инвеститори, а тоа резултира со 370 договори за концесии за детаљни геолошки истражувања, 325 договори за концесии за експлоатација, а 145 концесии се во фаза на детаљни геолошки истражувања“.

Затоа пак, по одржаните референдуми и пред локалните избори во 2017, премиерот Зоран Заев отворено порача дека рудници кои го загадуваат овој земјоделски крај „нема да има“.

По повеќемесечните безуспешни обиди, „Мета“ не доби одговор од првите луѓе на Министерството на прашањето како државата планира да зачува здрава животна средина во регион кој претендира на здраво и органско земјоделско производство кога истовремено планира рудници со отворени копови и хидројаловишта како потенцијални загадувачи. Ниту министерот за животна средина Садула Дураки ниту неговиот заменик Јани Макрадули не беа достапни за разговор на темата „рудници на Југоистокот“. Неофицијално, од извори во Министерството, ни беше соопштено дека не се работи за стратегија на државата туку дека трендот за отворање рудници на Југоистокот е попрво резултат на повеќегодишното интензивното странско и домашно лобирање кај македонските власти за овозможување на влез на меѓународните рударски компании и експлоатација на геолошкото богатство на регионот, кој е дел од поширокиот рудоносен геолошки појас на источниот Балкан.

Еден од рудниците за чиешто отворање постои голем отпор од месното население е рудникот Иловица, чијшто концесионер е канадската компанија „Еуромакс Рисорсис“. По бројните протести и блокади во текот на 2017 и 2018 година, како и по двата локални референдума во Ново Село и Босилево, концесионерот објави дека се откажува од лужењето на златоносната руда со помош на цијанид и сулфурна киселина во технолошкиот процес на рудникот. Сепак, екологистите од струмичкиот крај изразуваат недоверба во искреноста на компанијата и во неколку наврати и упатија ултиматум на Владата да му ја одземе концесијата на „Еуромакс“ и да не дозволи отворање на рудникот Иловица. Нивната загриженост дополнително ја подгреа и неуспешното изгласување на промените во Законот за минерални суровини во Собранието минатата година, со кои на идните рудни концесионери требаше да им се ограничи употребата на сулфурната киселина и цијанидот во технолошките процеси, за што тие ја обвинија и власта и опозицијата дека се во иста, „цијанидна коалиција“.

Сепак, на стартот на 2019 година се уште лебди неизвесноста: ќе дозволи ли Владата отворање на Иловица? Досега, оттаму само дипломатски одговори дека „Владата нема да направи ништо на штета на граѓаните“, како што изјави портпаролот Миле Бошњаковски. Владата најавува дека ќе работи на усогласување на ставовите на сите засегнати страни што, барем судејќи според категоричното спротиставување на отворањето на рудникот Иловица тешко ќе биде постигнато.

Во исчекување Владата конечно да пресече околу Иловица, во стручната јавност има согледувања дека прашањето и на Иловица и на другите сегашни и идни концесии за истражување и експлоатација на металични рудни суровини власта ќе го решава по завршетокот на процесот на ратификација на спогодбата во Преспа, а пред очекуваната покана за влез на Македонија во НАТО и дека тогаш, веројатно, ќе биде изложена на силен притисок на лобирање од сериозни меѓународни институции за да дозволи влез на странски рударски капитал во земјата од едната и на отпорот на еколошките здруженија и на месното население на Југоистокот од другата страна.

Автор: Југослава Дуковска

Нашите вести во вашето сандаче

Секој ден во 17 ч. добивајте ги вестите од Новинската агенција Мета директно на вашата електронска адреса.

Ве молиме одберете на кој начин сакате да добивате информации од нас:
Можете да се отпишете од оваа листа преку линкот на крајот од нашите пораки.

„Шорткат“: Апликацијата ДИА како асистент на лицата со дијабетес

Во вечерашното издание на емисијата „Шорткат“ ги имаме Ѓорѓина Ристовска и Марио Мијатовиќ - млади иноватори кои ја креираа апликацијата ДИА, како асистент на лицата со дијабетес. Инспирирани од...